Udało się odnaleźć instrukcję do jednego z najstarszych zachowanych cyfrowych komputerów świata. Znalezisko pozwoli lepiej zrozumieć, jak funkcjonowała i rozwijała się branża komputerów w pierwszym okresie swojego istnienia.
Z4 z 1945 roku był prawdopodobnie pierwszym komercyjnym komputerem cyfrowym i jak przystało na pionierskie urządzenia tego typu, miał wręcz gargantuiczne rozmiary. Zajmował całe pomieszczenie, przeprowadzał obliczenia za pośrednictwem taśm perforowanych, a do jego obsługi potrzebny był zespół wyspecjalizowanych inżynierów.
Komputer powstawał w burzliwych czasach, Konrad Zuse pracował nad nim od 1942 roku i w trakcie II Wojny Światowej musiał wywieźć prototyp z bombardowanego Berlina, aby uchronić go przed zniszczeniem. Sprzęt udało się wywieźć wojskową ciężarówką i początkowo planowano zdeponować w podziemnych fabrykach w Nordhausen. Lecz kiedy Zuse zobaczył, że fabryki wykorzystywano do produkcji rakiet V2, nie zgodził się, aby jego urządzenie zostało zdeponowane w tym miejscu. Z4 przetrwał wojnę w szopie Hotelu Steinadler w Hinterstein.
Po wojnie Z4 przez lata wykorzystywano do przeprowadzania skomplikowanych obliczeń matematycznych. Miał pomóc m.in. w skonstruowaniu prototypu szwajcarskiego myśliwca P-16 – zastosowano go do wyliczania trajektorii rakiet czy wypracowania wyglądu skrzydeł. Kiedy pojawiły się maszyny nowej generacji, komputer został zdeponowany w Muzeum Niemieckim w Monachium, gdzie jest przechowywany od 1960 roku.
Niestety, w wyniku swojej burzliwej historii Z4 nigdy nie trafił do masowej produkcji, a co za tym idzie, nie powstała powszechnie dostępna specyfikacja techniczna, która pozwoliłaby zrozumieć, w jaki sposób funkcjonowało to urządzenie. Na szczęście archiwistka Evelyn Boesch z ETH Zurich odkryła instrukcję do Z4 wśród dokumentów zachowanych przez jej ojca.
René Boesch był jednym z pracowników Swiss Aeronautical Engineering Association, jednostki funkcjonującej w ramach uniwersyteckiego Institute for Aircraft Statics and Aircraft Construction. To w zasobach tego stowarzyszenia w połowie lat 50. ubiegłego wieku wykorzystywano Z4 do obliczeń na potrzeby szwajcarskiej branży lotniczej.
Badacze liczą na to, że to niezwykle cenne znalezisko rzuci nowe światło na erę pierwszych komputerów cyfrowych.