Sztuczna inteligencja w filmach to jeden z najbardziej fascynujących tematów, który nie tylko zapewnia emocjonującą rozrywkę, ale także skłania do refleksji na temat przyszłości naszej cywilizacji.
Nie da się ukryć, że nowe technologie są głęboko zakorzenione w naszej popkulturze. Śmiało można stwierdzić, że definiują rozwój ludzkości. Ale czy są one pojęciem pojawiającym się tylko w obszarze naukowym, filozoficznym? Z pewnością nie. SI jest także elementem rozrywki, inspiracją dla pisarzy, twórców gier, a szczególnie dla filmowców. Ku zaskoczeniu wielu prekursorami technologicznej perspektywy byli właśnie twórcy filmowi. Jako jedni z pierwszych podjęli się analizy i kreowania wizji przyszłości, wyzwań związanych z rozwojem SI. Kino ukazywało pierwsze wyobrażenia tego, co było kompletnie nieznane ludzkości. Na SI opierały się główne wątki filmów science fiction, romansów czy też dramatów prawnych.Wraz z postępem technologii coraz częściej pojawiają się pytania dotyczące naszej relacji ze sztuczną inteligencją oraz jej potencjalnego wpływu na nasze życie, a także o granice moralności człowieka. Początkowo scenarzyści skupiali się głównie na prostych robotach, przechodząc do wyższego, realistycznego spojrzenia na oprogramowanie SI. W filmografii można więc wyróżnić trzy wizje, na których twórcy do tej pory najczęściej się skupiali.
Walki międzygatunkowe
Motyw walk międzygatunkowych z robotami jest najpopularniejszym, a także najchętniej wykorzystywanym motywem do tej pory. Pierwszą produkcją, która ukazała pojedynek pomiędzy człowiekiem a robotem, jest serial The Master Mystery z 1918 roku. To kryminał o agencie Departamentu Sprawiedliwości oraz robocie zwanym Automatem, który chroni potężny kartel. Z pewnością bunt i samoświadomość maszyn to ogromne zagrożenie dla ludzkości, ponieważ naukowcy oraz konstruktorzy tracą władzę nad zaawansowaną technologią, która może przewyższyć ich kompetencje lub umiejętności. W konsekwencji AI jest w stanie rosnąć w siłę, poznawać ludzkie słabości i wykorzystywać je, by zdobyć władzę nad innymi istotami. Filmy takie jak Metropolis, Łowca androidów i Terminator także pokazują, jakie skutki mogą przynieść działania mające na celu udoskonalenie sztucznej inteligencji, robotyki. Metropolis to niema ekranizacja z 1927 roku, przedstawiająca obraz futurystycznego miasta, gdzie ludzie i roboty żyją w zgodzie, ale tylko do czasu... Nie godząc się dłużej na wyzysk w fabrykach, maszyny postanawiają się zbuntować. Roboty wychodzą na zewnątrz, siejąc zamęt i chaos, by w zemście zgładzić ludzi. Film z pewnością ukazuje głębię tego, czym jest właściwie człowieczeństwo.materiały prasoweKlasycznym przykładem ukazującym wizję walki z zaawansowaną technologią jest produkcja Łowca androidów. Fabuła skupia się na walce tytułowych łowców z androidami. Roboty dostrzegają, że są traktowane przedmiotowo i nikt nie liczy się z ich uczuciami. Z tego powodu rośnie w nich złość, gniew oraz pragnienie równego traktowania. Jest to trudny spór, ponieważ androidy domagają się swoich praw, dobrego traktowania. A z drugiej strony łowcy próbują ochronić swój gatunek przed ostateczną zagładą. Film wzbudza refleksję dotyczącą tego, dokąd jako ludzkość zmierzamy. Uświadamia, czym jest przemijanie i istota egzystencji ludzkiej. We wspomnianym Terminatorze możemy dostrzec bardzo podobny wątek. Sztuczna inteligencja w postaci sieci Skynet uniezależnia się od wynalazców, a następnie atakuje świat, zabijając ludzi. Z czasem zaczyna przejmować kontrolę nad maszynami wojskowymi, doprowadzając do brutalnej wojny z ludzkością. Produkcja ta nie tylko skupia się na tym, co widać na pierwszy rzut oka, czyli buncie SI, ale także na sile ducha i determinacji. Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji pojawiają się również nowe wyzwania, a także pytania. Czy SI jest w stanie przewyższyć ludzkość swoimi umiejętnościami, biorąc pod uwagę to, że jest to tylko zbiór algorytmów?
Przejęcie kontroli nad ludźmi
Wizja kontroli nad umysłami ludzi przez sztuczną inteligencję jest motywem, który pojawia się w wielu filmach science fiction, w tym również w Matriksie, Transcendencji i Possessorze. To wyobrażenie jest wyrazem niepokoju związanego z możliwościami oraz rozwojem sztucznej inteligencji z jej potencjalnym wpływem na ludzkie życie.Matrix, wyreżyserowany przez siostry Wachowskie, opowiada historię ludzkości, która została uwięziona przez sztuczną inteligencję. Maszyny, które tworzą Matrix, kontrolują ludzi za pomocą wirtualnej rzeczywistości - dla ludzkości jest ona jedyną dotąd znaną. W filmie przedstawiona jest koncepcja wolnej woli, która zostaje zagrożona przez sztuczną inteligencję. Głównemu bohaterowi Neo udaje się wyjść z tej iluzji. Staje on na czele grupy zwalczającej Matrix. Tu dochodzi do walki zarówno z agentami-programami, jak i bezpośrednio z matrixowymi maszynami.fot. Warner Bros.Kolejną opowieścią jest Transcendencja, która rozgrywa się w niedalekiej przyszłości. Badacze pracują nad stworzeniem maszyny, która będzie w stanie stworzyć ludzki umysł. Jednym z głównych elementów filmu jest ukazanie, jak sztuczna inteligencja zyskuje coraz większą kontrolę nad światem. Wykorzystuje ona techniki manipulacji, by zdobyć umysły ludzi do własnych celów. Natomiast Possessor, podobnie do Transcendencji, przedstawia niekonwencjonalny obraz świata, w którym SI kontroluje umysły ludzi. Główna bohaterka, Tasya, pracuje jako płatny zabójca. Wykorzystuje ona nową technologię tzw. implanty mózgowe. Z ich pomocą wkrada się w mózg ofiary, by manipulować jej działaniami i zachowaniem. Pod wpływem różnych nieplanowanych wydarzeń przez zabójczynię, traci samokontrolę oraz tożsamość, którą przejmuje SI. W tej wizji Al. staje się niemalże boskie w swoich zdolnościach kontrolowania całej ludzkości, kształtowania jej losów według własnego upodobania. Z pewnością jest to ostrzeżenie dla wynalazców, którzy pochłonięci technologią mogą się zatracić. A nawet zgubić w pewnym sensie własne człowieczeństwo.
Miłość — SI zastępuje człowieka
Miłość jest bardzo delikatną wartością w świecie. Bardzo często sami nie jesteśmy w stanie jej zrozumieć i się zaangażować. Wydaje się, że jest to typowo ludzka sfera życia. Nie bez powodu to uczucie określane jest mianem spraw sercowych. Do tego trzeba przede wszystkim empatii, wyczucia oraz wsłuchiwania się w drugą osobę. Nie wyobrażamy sobie, by roboty były w stanie prawdziwie pokochać miłością niewynikającą z algorytmu, ale z serca.A jednak są produkcje - takie jak Ona, Archive i Ex Machina - które zaskakują widza zaawansowaną sztuczną inteligencją, posiadającą zdolność kochania. Szokujące jest to, że we wszystkich trzech filmach technologia jest w stanie zastąpić żony oraz kochanki. SI jest upodobnione do człowieka, do takiego stopnia, że zaciera się realna granica między oprogramowaniem a istotą żywą zdolną do własnych przemyśleń oraz odczuwania emocji. Główni bohaterowie traktują swoje SI jak prawdziwe kobiety, darząc je romantyczną formą miłości. Miłość między George’em a J03, która dokładnie odwzorowuje wygląd i gesty jego żony, jest interesującym wątkiem w filmie Archive, który skłania do refleksji na temat relacji między człowiekiem a maszyną, a także na temat natury ludzkich emocji. Film ukazuje, że sztuczna inteligencja może być nie tylko narzędziem do realizacji zadań, ale także może wykazywać prawdziwe uczucia i emocje. Tak samo jest w przypadku Calema z Ex machine. Ava, która jest robotem, łudząco przypomina żywą kobietę. Ona również potrafi odczuwać ból fizyczny, egzystencjalny, smak i emocje. Tutaj Calem ma do czynienia z eksperymentem, którego jest w pełni świadomy. Jednak ulega on uczuciom, zakochując się w sztucznej inteligencji.
Szokujące jest to, że we wszystkich trzech filmach technologia jest w stanie zastąpić żony oraz kochanki.
Natomiast w przypadku Theodora z Her mowa jest o miłości na poziomie emocjonalnym, ponieważ Samatha jest głosowym systemem operacyjnym, z którym samotny pisarz może tylko rozmawiać. Her pokazuje, że roboty mogą wykazywać zdolność do kochania, choć zupełnie inną niż ludzie. Filmy te stawiają podstawowe pytania dotyczące etyki oraz granic między człowiekiem a maszyną. Te trzy produkcje pokazują, że roboty mogą wykazywać zdolność do miłości, choć z pewnością na innych zasadach od tych, jakie znamy.materiały prasoweTwórcy filmowi to nie tylko artyści, ale również wizjonerzy, którzy niejednokrotnie wyprzedzają nasze czasy i możliwości. Z pewnością widać to, patrząc na drogę, którą sztuczna inteligencja przebyła od 1918 roku. W następnych dekadach producenci filmowi poszli o krok dalej, wyobrażając sobie, że w przyszłości nie czeka nas tylko walka z robotami, ale także przejęcie kontroli nad ludzkością. Nieuniknionym może być również sprawowanie władzy nad światem przez coraz nowszą technologię. Jednocześnie kolejni filmowcy przewidują, że za kilka lat z pomocą biotechnologii i sztucznej inteligencji naukowcy będą w stanie stworzyć robota zdolnego do kochania, odczuwania emocji oraz bólu. Czy są to przerażające wizje, które ukazują, że ludzka natura jest słaba, nieskomplikowana?Trudno poddawać się tej analizie bez konkretnych badań, ponieważ aktualnie eksperymenty kończą się na roku 2023. Pierwszym głośnym projektem jest film krótkometrażowy The Safe Zone, w którym sztuczna inteligencja AlGPT zastąpiła umysł człowieka. SI stało się zarazem scenarzystą, jak i reżyserem. Co prawda produkcja nie powstała w pełni dzięki wspomnianej technologii, bo wiele osób było w nią zaangażowanych. Jednak ChatGPT dokładnie instruował całą ekipę filmową. Jedno jest pewne, ewolucja sztucznej inteligencji będzie miała ogromny wpływ na nasze życie i społeczeństwo - i to w sposób, który jeszcze trudno sobie wyobrazić. To, co teraz wydaje się nam niemożliwe, być może za jakiś czas będzie szarą codziennością.