70 lat Jackiego Chana. Historia kariery, która zmieniła kino (i pozbawiła go słuchu na jedno ucho)

Mało kto wie, że Jackie Chan na początku był zwykłym kaskaderem. Dostał lanie między innymi od Bruce'a Lee w Wejściu smoka jak wielu innych młodych i utalentowanych "ludzi do bicia". To właśnie z legendą kina akcji był związany początek jego kariery. Producenci z Hongkongu po śmierci Bruce'a wciąż chcieli zarabiać, więc wielu aktorów grało jego sobowtóra w gatunku zwanym dziś Bruceploitation – nawet mieli podobne imiona i nazwiska. Pamiętacie, że Jackie Chan był częścią tego podgatunku? Nie był on jednak jednym z klonów. Promowano go jako "nowego Bruce'a Lee". Nakręcono z nim Nową wściekłą pięść. To była prawdziwa klapa, która wymusiła na nim zmianę. Dziwnie się ogląda Jackiego w zupełnie innym stylu.

Jackie Chan, czyli komedia i sztuki walki na ekranie

Wychowywałem się na produkcjach Chana. Obejrzałem wszystko, co nakręcił z końcem lat 70. i w latach 80. Pierwsze wspomnienia (i zarazem te najlepsze) mam akurat z jego dwoma pierwszymi filmami, czyli Pijanym mistrzem oraz Wężem w cieniu orła. To tytuły, które uczyniły z niego gwiazdę – nowego króla kina akcji w Hongkongu! Kogoś, kogo branża desperacko potrzebowała po śmierci Bruce'a Lee. Z dzisiejszej perspektywy oba tytuły mogą wyglądać archaicznie – wolne walki, bez dynamiki, oparte bardziej na technice niż rozrywce, do tego strasznie długie. Oba te tytuły w reżyserii Yuen Woo Pinga oparte były na schemacie – bohater musiał trenować pod okiem mistrza, by później pokonać tego złego. Szkolenie było autentyczne, bo doskonale widzieliśmy, jak Chan oddaje się tym wyzwaniom. Miks komedii i sztuk walki to coś, czego wcześniej na ekranie nie było. Co ciekawe, Jackie Chan nie opracował swojego stylu sam. Pomógł mu w tym legendarny Yuen Woo Ping (choreograf Matrixa czy Kill Billów). Był to więc efekt pracy grupowej, który pokoleniu dzisiejszych 30- i 40-latków zapewnił wspomnienia na lata. Chana najbardziej lubię z lat 80. i 90., bo zachwycał wówczas swoją kreatywnością. Gdy jako dziecko, a później jako nastolatek oglądałem jego dzieła, miałem wrażenie obcowania z czymś nowatorskim i nieprawdopodobnym. Czymś, co amerykańskie filmy nawet w ułamku nie potrafiły oddać (twierdzę tak mimo sympatii do wyczynów Seagala, Van Damme'a i spółki). To w jakimś stopniu ukształtowało moje postrzeganie kina akcji. Źle nakręcone walki z Hollywood rzucały się w oczy, bo w głowie wciąż miałem choreografie Chana. Na zawsze zapamiętałem walkę Chana z Bennym Urguidezem z Interesu na kółkach, która nieprzypadkowo została uznana za najlepiej nakręconą scenę walki w historii. Czy coś przez te lata jej dorównało? Śmiem wątpić.

Kontuzja na ekranie, czyli jak Jackie Chan ryzykował życie

Przełamywanie granic to coś, co zawsze kojarzyło mi się z Jackiem Chanem. Jego popisy kaskaderskie z lat 80. i 90. były niesamowite. Zanim jeszcze Tom Cruise pokazał w Hollywood, jak to się robi, to Jackie Chan ryzykował życie, by dać widzom świetną rozrywkę. Wypadki się zdarzały, o czym każdy fan doskonale wie, bo po filmie, w trakcie napisów końcowych, prezentowano kulisy produkcji. Były tam różne wpadki i śmieszne sytuacje, ale były też poważne wypadki, które dla Chana kończyły się szpitalem. Przypomnę tylko kulisy Zbroi boga z 1986 roku. Teoretycznie nie było w tym niczego trudnego – skoczyć na drzewo, złapać się gałęzi, a potem zejść. Chan za pierwszym razem zrobił to bez problemu, ale podczas kolejnej próby gałąź pechowo się złamała, a aktor spadł i uderzył głową o kamień. Doszło do uszkodzenia czaszki – kawałek jej kości wbił się w mózg; trzeba było natychmiast przeprowadzić operację. Skutki tego Chan odczuwa do dziś – nie słyszy na jedno ucho. Jako aktor zawsze ryzykował życiem dla rozrywki widzów, co bardzo doceniam. Wówczas w Hollywood na aktorów dmuchano i chuchano, a dublerzy zastępowali ich niemal w każdej scenie akcji.

Jackie Chan i jego muszkieterowie

Motywem, który pozwoli zrozumieć fenomen hitów Jackiego Chana na pewno są tak zwani Trzej Muszkieterowie. To była seria rozmaitych produkcji, w których Chan grał razem z przyjaciółmi – Sammo Hungiem i Yuenem Biao. Ba, ta relacja była o wiele głębsza, bo jako dzieci uczyli się razem i dorastali w Operze Pekińskiej. Tę braterską więź było widać na ekranie. Sammo Hung w tej trójce był starszym bratem, potem był Chan, a najmłodszym był Biao. Ich wyczyny doskonale tłumaczą, dlaczego lata 80. to złota era dla kina akcji w Hongkongu. Po powolnym spektaklu sztuk walk z lat 70. dostaliśmy szalony dynamizm i widowiskowość. A to w połączeniu z żartami Chana, którego poczucie humoru trafiało w gusta widzów na całym świecie, dawało mieszankę wybuchową. Prezentował on prosty, często slapstickowy humor pojawiający się w odpowiednich chwilach. Interes na kółkach, Wieczne smoki, Moje szczęśliwe gwiazdki, Zwycięscy i grzesznicy, Serce smoka oraz niezawodny Projekt A to jedne z moich ulubionych filmów ze wszystkich, nie tylko z portfolio Jackiego Chana. Szalona, kreatywna i wybitna rozrywka! Na czym polega fenomen Jackiego Chana? Na tym, że przełamywał granice i tworzył kapitalną mieszankę akcji i komedii. To zawsze była rozrywka lekka, przyjemna, efektowna i zapadająca w pamięć. Nigdy nie zapomnę Projektu A – spadanie z wieży zegarowej nadal wzbudza mój podziw. JAK ON TO ZROBIŁ? Te słowa to piękne podsumowanie kariery Chana, który być może w ostatnich latach nie ma takiego rozmachu, ale wciąż potrafi nas rozbawić. Mam nadzieję, że dostanie szansę, by pokazać w mainstreamie, że jest nie tylko dobrym kaskaderem, ale też dobrym aktorem.