Przełomowe filmy science fiction

Planet of the Apes (1968)

Kultowy klasyk fantastyki naukowej w reżyserii Franklina J. Schaffnera jest ekranizacją powieści Francuza Pierra Boulle’a. To obraz bardziej kameralny, nieepatujący efektami specjalnymi, ale za to wybitny pod względem charakteryzacji. Planeta Małp to opowieść o specyficznym, groteskowym klimacie, która satyrycznie bawi się teorią ewolucji i poprzez odwrócenie ról podejmuje problematykę relacji człowieka ze zwierzętami oraz tego, jak są one traktowane w świecie ludzi. Ten pełen dwuznaczności i przygnębiającej, ironicznej symboliki film jest jednym z najoryginalniejszych dzieł science fiction.

Jurassic Park (1993)

Dinozaury nigdy nie były tak przerażająco i cudownie realistyczne. Film Stevena Spielberga jest znakomitym klasykiem przygodowym, opartym na książce Michaela Crichtona. Ekranizacja została „odciążona” z głębszych wątków SF obecnych w literackim pierwowzorze, mimo to kino Spielberga zachowało ponadczasowe przesłanie o tym, że człowiek w gruncie rzeczy nie panuje i nie będzie panował nad naturą. Park Jurajski potrafi przerażać w kilku momentach dzięki fantastycznym efektom specjalnym, opartym głównie na animatronice. Jest to jeden z pierwszych filmów, które wykorzystywały efekty komputerowe na wielką skalę. Ta dziwna mieszanka horroru z kinem familijnym to kamień milowy kina SF i do dziś budzi nostalgię, przypominając dziecięcą fascynację wielkimi gadami.

Blade Runner (1982)

Czy Deckard jest replikantem? Do dziś tego nie wiadomo, lecz każdy fan science fiction i dobrego kina wie, że mowa tu o bohaterze Łowcy androidów. Ridley Scott nie spoczął na laurach po genialnym Obcym i już trzy lata później dał światu opowieść o policjancie z 2019 roku polującym na wyjątkowo niebezpiecznych replikantów. Film oparty na opowiadaniu Philipa K. Dicka pt. Czy androidy śnią o elektrycznych owcach? to kolejne dzieło podejmujące problematykę człowieczeństwa w świecie zdominowanym przez technologię. Obsadzenie w głównej roli Harrisona Forda zapewniło produkcji rozgłos, ale niestety nie uznanie krytyków. Mimo wspaniałych efektów specjalnych i olśniewającej scenografii film został doceniony dopiero z czasem, a dzisiaj stanowi kanon klasyki SF. Warto wspomnieć, że to jeden z ulubionych filmów Christophera Nolana, a jego estetyka była inspiracją przy tworzeniu Batmana - Początku.

Brazil (1985)

W tym zestawieniu trzeba uwzględnić dzieło Terry’ego Gilliama pt. Brazil. Czerpiący inspiracje z Orwellowskiego 1984 obraz z Jonathanem Price'em oraz Robertem de Niro to opowieść o człowieku poszukującym marzeń w technokratycznym świecie. To pełna specyficznego czarnego humoru (Gilliam był przecież członkiem Monty Pythona) dystopiczna fabuła o mrocznej, surrealistycznej estetyce, która inspirowała samego Tima Burtona, gdy ten tworzył swojego Batmana. Wykreowany przez Gilliama świat przesadzonej formy to swego rodzaju alegoria eskapizmu, ucieczki od biurokracji. Ten łamiący standardy, nietuzinkowy obraz został wyróżniony nagrodą BAFTA za efekty specjalne i scenografię.

Star Wars: Episode IV - A New Hope (1977)

Skok milowy nie tylko w dziejach kina, ale kultury i sztuki w ogóle. Nie ma innego filmu, który zapoczątkowałby tak olbrzymie uniwersum. Kiedy w 1977 roku zadebiutowały pierwsze Gwiezdne wojny, świat oszalał na ich punkcie. Zrealizowany przez George'a Lucasa film z budżetem wynoszącym jedynie 13 milionów dolarów przyniósł ponad 775 milionów wpływów. Niesamowita wyobraźnia twórców oraz nowatorskie, powalające wówczas praktyczne efekty specjalne, stworzone przez Industrial Light & Magic, wytyczyły nowe standardy w kinie, a IL&M stało się dzięki nim najbardziej prestiżową firmą w branży. Film zdobył aż sześć Oscarów oraz 27 innych nagród. Wprawdzie jest to bardziej fantasy w kosmosie (w końcu mówi się o tym space fantasy) niż stricte fantastyka naukowa, jednak warto pamiętać, że niektóre gwiezdnowojenne wynalazki wciąż inspirują naukowców do prób odtworzenia ich w rzeczywistości. Film ten wychował rzesze reżyserów, których dzieła także wymienione są w tym artykule.

The Matrix (1999)

Kolejne po Gwiezdnych wojnach dzieło, które okazało się jednym z najbardziej ikonicznych filmów w historii. Ponadczasowy obraz Wachowskich to wypełniona akcją cyberpunkowa opowieść o wyraźnym filozoficzno-mistycznym klimacie. Spektrum problematyki obejmuje tu nie tylko sztuczną inteligencję i cyberprzestrzeń, ale przede wszystkim naturę materii, rzeczywistości oraz istoty ludzkiej, jej umysłu i duszy. Genialny koncept komputerowego świata służy tu jako alegoria naszej własnej rzeczywistości, a to tylko wierzch, pod którym Matrix kipi symboliką i nawiązaniami do religii, gnostycyzmu oraz orientalnych filozofii. Film był również przełomowy pod względem efektów specjalnych (nagrodzonych Oscarem). To właśnie Matrix wprowadził ikoniczny bullet-time.

Kôkaku kidôtai (1995)

Anime Mamoru Oshii i Kazunori Ito na podstawie kultowej mangi autorstwa Masamune Shirowa. Świat w roku 2029 jest całkowicie zdominowany przez komputery i cyborgów, a największą zbrodnią stało się włamanie do sieci. Para agentów tropi groźnego hakera znanego jako Władca marionetek. Ghost in the Shell to przełom w gatunku anime i fantastyki naukowej. To cyberpunkowe dzieło jest ciężką, ambitną, filozoficzną opowieścią o istocie duszy ludzkiej i naturze egzystencji w kontekście cybernetycznej rzeczywistości. Polecam, nawet jeśli nie przepadacie za anime. Warto wspomnieć, że Ghost in the Shell był główną inspiracją Wachowskich do stworzenia Matrixa.