Najjaskrawszym przykładem, istnym numerem jeden pośród najbardziej znienawidzonych aktorów, jest naturalnie Igo Sym. Amant, którego nazwisko ściągało do kin prawdziwe tłumy, dał się poznać jako człowiek serdeczny, dowcipny, inteligentny i niezwykle towarzyski. Licznymi zaletami i nieprzeciętną urodą maskował braki talentu, wspinając się po szczebelkach kariery. Ponieważ świetnie znał język niemiecki, często wyjeżdżał na gościnne występy do Berlina – ponoć tam właśnie nawiązał współpracę z nazistami. Wkrótce po stolicy zaczęły krążyć plotki o kontaktach Syma z wrogiem, ale nikt nie chciał wierzyć, że ekranowy ulubieniec mógłby dopuścić się zdrady. Miny zrzedły wszystkim, gdy wybuchła wojna, a Sym w niemieckim mundurze (wkrótce stał się obywatelem Rzeszy) dumnym krokiem przechadzał się po Warszawie. Donosił władzom na kolegów, zwłaszcza tych, którzy mu podpadli; to za jego sprawą Hanka Ordonówna wylądowała na Pawiaku. A przy okazji robił wymarzoną karierę – nawiązywał znajomości, został dyrektorem teatru i prawdziwą szychą w branży. Stał się tak pewny siebie, że nawet gdy usłyszał o wydanym na niego przez sąd wojskowy wyroku śmierci, zupełnie się nie przejął; uważał, że jest nietykalny. I wreszcie się przeliczył. Dnia 7 marca 1941 roku do jego mieszkania zapukała trzyosobowa grupa żołnierzy AK. Gdy Sym stanął w drzwiach, wpakowano mu kulkę prosto w serce. „Strzał był celny" – komentował później Roman Rozmiłowski – "Szpicel upadł na twarz bez jęku”. Śmierć aktora wzburzyła Niemców, którzy pomścili swojego faworyta, wprowadzając kolejne restrykcyjne zasady, zapełniając więzienia i urządzając pokazowe egzekucje.

Zanim jednak Sym opuścił ziemski padół, zdążył ściągnąć na głowę kłopoty kilku innym kolegom, wykorzystując ich słabe charaktery lub uciekając się do szantażu. W 1940 roku ogłosił, że szuka aktorów chętnych do wystąpienia w propagandowym filmie Heimkehr (Powrót do ojczyzny), opowiadającym o okrutnych Polakach dręczących szlachetnych Niemców. Większość odmówiła od razu, jednak Symowi udało się znaleźć artystów, którzy – kierowani rozmaitymi pobudkami – zgodzili się przyjąć angaż. Później trafili za to przed sąd, zostali odsądzeni od czci i wiary, skazani na infamię i/lub więzienie.

Wśród aktorów pozbawionych dobrego imienia za „czynny udział w nagrywaniu filmu niemieckiego Heimkehr o treści propagandy antypolskiej, połączonej z lżeniem narodu i Państwa Polskiego” znaleźli się Bogusław Samborski, Michał Pluciński, Hanna Chodakowska i Józef Kondrat. Oskarżeni próbowali przedstawić okoliczności usprawiedliwiające ich uczynek, ale sąd i opinia publiczna była bezlitosna. Samborski tłumaczył, że został postawiony pod ścianą i zgodził się na udział w filmie, by uchronić swoją żonę Żydówkę. Po śmierci Syma wyjechał do Niemiec, gdzie pod pseudonimem grał w filmach. W 1948 roku, gdy polski sąd skazał go na dożywotnie więzienie, przeniósł się do Argentyny i tam spędził resztę życia.

Podobnego argumentu użył Józef Kondrat – zapewniał, że wcale nie skusiła go sowita pensja, a chęć ratowania małżonki: „Józek ją straszliwie kochał, stąd jego udział w Heimkehr. I Guta wojnę przetrwała” –  twierdził jego bratanek, Marek Kondrat w „Gazecie Wyborczej”. Najwyraźniej z jakiegoś powodu postanowiono mu przebaczyć i środowisko artystyczne przyjęło aktora z powrotem na swoje łono. „Przecież po wojnie odbywały się sądy nad kolegami aktorami. Przez jakiś czas nie mogli wykonywać swobodnie zawodu. Józkowi odpuścili, po wojnie przecież występował” – dodawał Kondrat.

Michał Pluciński walczył o swoją niewinność, twierdząc, że z powodu nieznajomości języka niemieckiego nie wiedział, o czym film właściwie opowiada. Skazano go później na pięć lat więzienia. Szczepańska, która zaangażowana była w produkcję filmu, dostała aż dwanaście. Ich koledzy otrzymali mniejsze lub większe wyroki, choć największą karą miała być bez wątpienia niechęć środowiska i widzów.

Na ostracyzm skazani zostali również Maria Malicka i Adolf Dymsza. Malicka brylowała na przyjęciach z gestapowcami, udostępniła im część swojego domu i skorzystała z pomocy przy wywożeniu cennych przedmiotów przed wybuchem powstania. Nie pomogły tłumaczenia, że robiła to tylko po to, by uratować aresztowanego męża, Zbigniewa Sawana – dostała zakaz występowania w warszawskich teatrach. Zhańbiona, opuściła więc stolicę i musiała zadowolić się graniem na innych scenach. W podobnej sytuacji był Dymsza, który podczas wojny zawodu nie porzucił, a w dodatku chętnie pokazywał się w towarzystwie Niemców. Aktor usprawiedliwiał się, przypominając, że dzięki tym kontaktom zdobywał informacje, załatwił broń dla podziemia i wyciągnął z więzienia paru kolegów. Mimo to został wyrzucony z ZASP-u i dostał zakaz wykonywania zawodu przez trzy lata. Z czasem jednak wybaczono mu winy i pozwolono wrócić do grania.

Był jeszcze aktor, którego sytuacja wzbudza największe kontrowersje – Andrzej Szalawski, czyli Jurand z Krzyżacy. Zmarł, nie doczekawszy się rehabilitacji, a według wielu nie był kolaborantem, a niewinną ofiarą, oskarżoną przez zazdrosnych kolegów. Początkowo podejrzewano go o szpiegowanie dla Rosjan, ponieważ cudem udało mu się uniknąć egzekucji (jeden z żołnierzy rozpoznał w nim lubianego aktora i pozwolono mu odejść); przez okrutną plotkę nie mógł znaleźć pracy w Warszawie. To dlatego, przymuszony przez okoliczności, został lektorem w niemieckiej kronice filmowej Deutsche Wochenschau. Ci, którzy wierzą w jego niewinność, twierdzą, że zrobił to na polecenie przełożonych z informacyjno-wywiadowczego Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej, tym bardziej że przez dwa lata dostarczał AK ważne informacje o niemieckich planach i agentach, udało mu się również wykraść wiele ważnych materiałów, w tym zdjęcia z obozów jenieckich. Równocześnie jednak nie dołączył do bojkotu i występował na scenie, co sprawiło, że w 1944 roku Bohdan Korzeniowski oskarżył go o kolaborację z Niemcami. Aktorowi kazano ogolić głowę; polecenie wykonał, choć stale podkreślał, że nic złego nie zrobił. Wiele osób z branży wzięło jego stronę, zapewniając o dobrych intencjach i nieskazitelnym charakterze Szalawskiego, jednak to nie wystarczyło. W 1945 roku wyrzucono go z ZASP-u na trzy lata. Aktor, samotny i przerażony, wpadał w coraz większą obsesję i bał się tego, co może przynieść kolejny dzień. Na jakiś czas zrezygnował z zawodu i imał się różnych zajęć; po dwóch latach, gdy uznano, że „odpokutował winy”, pozwolono mu wrócić na scenę. Ale nie na długo. W 1948 roku trafił na trzy lata do więzienia, oskarżony o współpracę z hitlerowcami – nie wzięto pod uwagę działających na jego korzyść zeznań świadków. Nawet kiedy wyszedł, musiał stale udowadniać swoją niewinność. Traktowany przez kolegów z branży z dystansem i niechęcią, uparcie walczył o odzyskanie dobrego imienia. Nie pomogło mu nawet zatarcie skazania przez sąd w 1966 roku. Zmarł dwadzieścia lat później.

Pochowano go w skromnej mogile pozbawionej krzyża. Jak tłumaczyła jego małżonka: „Uważałam, że swój krzyż Andrzej nosił na barkach przez większą część życia. Nie chciałam, żeby cień krzyża padał jeszcze na jego grób”.