Richard Norton, Don "The Dragon" Wilson, Lorenzo Lamas, Jeff Wincott, Cynthia Rothrock, Daniel Bernhardt, Gary Daniels, Billy Blanks, Mark Dacascos to dla fanów kina sztuk walki postacie rozpoznawalne i lubiane. Brylowali w gatunku w latach 90., dostarczając rozrywki i rozwijając kino akcji klasy B. W tym gronie był jeszcze ktoś wyjątkowy: Jeff Speakman!

Jeff Speakman, czyli twardziel inny niż wszyscy

To człowiek, który szkolił się przez lata w american kenpo pod okiem samego Eda Parkera oraz instruktora Larry’ego Tatuma. Gdy jego ekranowa kariera miała się rozpocząć, był już na tak zaawansowanym poziomie, że uczył w dojo jako instruktor. Kino też nie było mu obce – a wszystko zaczęło się od serialu Kung Fu z Davidem Carradinem, który zainspirował go w dzieciństwie. Jeszcze przed rozpoczęciem kariery filmowej przez kilka lat uczuł się aktorstwa. To jednak american kenpo sprawiło, że ostatecznie dostał rolę – po prostu pewne osoby zobaczyły, jak naucza, i zrobiło to na nich piorunujące wrażenie. Mówimy o końcówce lat 80., po sukcesach Van Damme’a, Chucka Norrisa i po udanym tytule Nico: Ponad prawem ze Stevenem Seagalem, gdy amerykańskie kino kopane było popularne i lukratywne. Producenci szukali jednak czegoś nowego. Postawiono na american kenpo i wymyślono scenariusz Speakmana. Kluczową rolę w tym odegrał Ed Parker, który zachęcał i motywował Jeffa, by pokazał kenpo na ekranie.

Z różnych wypowiedzi z przełomu lat 80. i 90. wynika, że promocja tej sztuki walki była niezwykle ważnym czynnikiem dla Jeffa Speakmana. Jego filmy z lat 90. przyczyniły się do wielkiej popularyzacji american kenpo nie tylko w Stanach Zjednoczonych, a on – obok grania – cały czas prowadził dojo, nauczał i sam rozwijał swoje umiejętności.

Dzięki filmowi Niezawodna obrona (The Perfect Weapon), który odniósł sukces w kinach, Speakman stał się twarzą kenpo. Wraz z kolejnymi produkcjami lat 90. ta sztuka walki zdobywała coraz większą popularność – wywodziła się z USA, a dzięki Jeffowi otworzono szkoły kenpo w wielu innych rejonach świata. Sam aktor mówił, że jego rozpoznawalność wpływała na zwiększenie tego zainteresowania. A potem rozwinął tę sztukę walki do Kenpo 5.0. Do dziś pracuje nad jej popularyzacją i naucza.

Niezawodna obrona, czyli jak zachwycić

Pamiętam, gdy w latach 90. widziałem pierwszy raz film Niezawodna obrona. Z perspektywy czasu zdaję sobie sprawę, że nie do końca rozumiałem, dlaczego ten film mnie zachwycił bardziej niż produkcje wspomnianych ekranowych kopaczy. Teraz wiem, bo kino klasy B z lat 90., wbrew mojemu sentymentowi i nostalgii, bardzo często nie miało jakości w scenach walk. Wielu tych pojedynków nie da się oglądać, bo choreografia wypada karykaturalnie i karkołomnie. Przy Niezawodnej obronie sprawa wyglądała inaczej, bo kenpo było (i nadal jest!) czymś świeżym. A Speakman robił na ekranie to tak efektownie i imponująco, że nadal wygląda to dobrze. Żadna sztuka walki nie mogłaby prosić o lepszą reklamę i promocję.

Przede wszystkim zachwyciła mnie niekonwencjonalność kenpo, które na ekranie prezentowało się dynamicznie i spektakularnie. Zwłaszcza że na tle innych akcyjniaków kina kopanego większy nacisk położono tu na niezwykle szybkie sekwencje ciosów zadawanych rękami, a nie nogami. To daje efekt, który można zobaczyć w poniższym filmiku. Choreografia jest utrzymana w szybkim tempie dla podkreślenia dynamiczności i efektywności ciosów.

Kolejne jego produkcje dobrze ukazywały umiejętności Jeffa Speakmana, ale jakościowo nigdy nie dorównały Niezawodnej obronie. Czuć było, że z każdym kolejnym filmem robiło się coraz taniej, bardziej cringe’owo, a całość zbyt mocno osuwała się w tandetę kina klasy B. A przecież mówimy o twórcy, którego debiut, wypuszczony do kin przez wielkie studio Paramount Pictures, odniósł sukces. Potoczyło się to więc trochę tak, jak w przypadku wielu aktorów i mistrzów sztuk walki z lat 90. – wraz ze spadkiem jakości amerykańskie filmy tego gatunku stopniowo traciły publiczność.

Speakman po Niezawodnej obronie miał z Paramountem umowę na dwa kolejne filmy. Jednak zmiany w szefostwie studia, które trafiło w ręce osób niesympatyzujących z kinem akcji, oraz inne zawirowania sprawiły, że jego szansa na wybicie się po prostu przepadła. Sam Speakman ujawnił ciekawostkę, że... to on miał być gwiazdą filmu Speed: Niebezpieczna prędkość, który uczynił z Keanu Reevesa gwiazdę światowego formatu. Tak mówił o tym w rozmowie z Action Elite:

W jego wersji autobus miał się co jakiś czas zatrzymywać, by bohater mógł spuścić ludziom łomot, a potem wrócić na jego pokład. Nie wiadomo, czy jeśli Paramount zrealizowałby tę produkcję za poważne pieniądze, byłby to tak ponadczasowy hit jak Speed z Keanu Reevesem, ale mimo wszystko pozostaje myśl: "co by było, gdyby...?".

fot. materiały prasowe

W pewnym momencie Jeff Speakman zdał sobie sprawę, że jakość rzeczy, w których grał, była coraz gorsza. Dlatego porzucił karierę, by skupić się na szkołach sztuk walki i nauczaniu kenpo. Nie zamykał się na kino, ale zależało mu bardziej na sztukach walki i promocji tej dziedziny.

Ta idea przyświecała mu od lat. Nigdy nie chciał być gwiazdą – co wyraźnie widać w licznych wywiadach. Granie w filmach i pokazywanie istotnej dla niego sztuki walki zawsze było dla niego najważniejsze. To właśnie z tej prostej przyczyny zapisał się w historii gatunku jako postać wyjątkowa.