Kiedy w 1997 roku świat obiegła informacja, że komputer wygrał w szachy z mistrzem świata, legendarnym Kasparowem, wielu wstrzymało oddech. Jeśli komputer jest w stanie wygrać w tak skomplikowaną i wymagającą grę, to możliwości maszyn wkrótce miały być nieprzebrane. Rzeczywistość okazała się nieco bardziej skomplikowana, jak w swojej książce Ostatni bastion umysłu przekonuje sam Garri Kasparow. Bo inteligencja a umiejętność gry w szachy to dwie różne rzeczy, a wygrana Deep Blue dowiodła czegoś zupełnie innego, niż początkowo zakładano.
Książka w zdecydowanej większości jest zbiorem przemyśleń Kasparowa na temat sztucznej inteligencji, jej rozwoju, możliwości, ograniczeń, a także pewnej obsesji twórców maszyn liczących na wykorzystanie mocy obliczeniowych do gry w szachy. Dogłębnie analizuje, krok po kroku, jak kolejne generacje komputerów były rozwijane i wykorzystywane, jak upowszechnienie się komputerów osobistych, a z czasem internetu, wpłynęło na samą grę w szachy. Wymyśliłeś nowy ruch, który zapewnił ci zwycięstwo? Niestety, możesz go użyć na światowym poziomie tylko raz, bo następnego dnia nie tylko zapis z partii jest dostępny na całym świecie, ale najczęściej opatrzony zostaje analizą i możliwymi sposobami obrony. Ale nie o tym jest ta książka. Bo najważniejsza jest historia, jak doprowadzono do zwycięstwa maszyny nad człowiekiem w grze w szachy.
Źródło: Insignis
Kasparow niewątpliwie ma dużo przemyśleń na temat sztucznej inteligencji. Zarówno od strony technicznej, a raczej samych możliwości algorytmów i programów, po efekty społeczne i ekonomiczne. Porównuje rozwój komputerów i wynikającą z tego likwidację kolejnych miejsc pracy do rewolucji przemysłowej, chociaż nie sposób pozbyć się wrażenia, że jego optymizm wynika raczej z własnej pozycji spełnionego człowieka, który nie musi martwić się o zarobek. Ciekawsze są fragmenty, gdy autor porównuje sposób działania programów i ludzkiego mózgu, co powoduje, że łatwiej zbudować komputer, który wygra z arcymistrzem, niż taki, który czasem przegra, dostosowując poziom swojej gry do ludzkiego przeciwnika. Zaś opis samej rozgrywki z 1997 roku uświadamia, że szachy to nie tylko czysta logika, bo psychika ludzka odgrywa równie ważną rolę, szczególnie kiedy gra się o wysoką stawkę, a na dodatek pojawiają się nieprzewidziane okoliczności.
Ostatni bastion umysłu to lektura nie tylko dla fanów szachów, ale też dla pasjonatów rozwoju technik komputerowych i algorytmów, chociaż nie znajdzie się tu ani dokładnie rozpisanych partii, ani głębokich analiz algorytmów. To opowieść człowieka, który wszedł do historii sztucznej inteligencji, choć nigdy się nią zawodowo nie zajmował.