Janusz Gajos – jeden z najlepszych polskich aktorów

Janusz Gajos urodził się 23 września 1939 roku w Dąbrowie Górniczej. Gdy miał 11 lat, wraz z rodzicami przeprowadził się do Będzina, gdzie ukończył szkołę podstawową i liceum. Aktorstwa zaczął się uczyć w Teatrze Dzieci Zagłębia pod opieką Jana Dormana. Kilkakrotnie starał się o przyjęcie do Szkoły Teatralnej w Łodzi i Krakowie, ale ciągle bez powodzenia. W latach 1960-1961 odbył służbę wojskową. Po trzykrotnej próbie zaczynał się zastanawiać, czy nie lepiej pójść na inny kierunek, lecz za czwartym razem się udało. W 1961 roku studiował na łódzkiej filmówce, którą ukończył w 1971 z opinią najlepszego studenta na roku. Zadebiutował w roli Pietrka w filmie "Panienka z Okienka" Marii Kaniewskiej.

Sam często zastanawiałem się, jak to się dzieje, że ten serial wciąż cieszy się taką popularnością. Myślę, że decyduje o tym znakomite aktorstwo. Nie moje, bo byłem wtedy żółtodziobem, ale na planie miałem okazję spotkać mistrzów: Fijewskiego, Kalinowskiego, Gołasa, Pieczkę, Jasiukiewicza... Tacy wykonawcy gwarantują, że nawet jeżeli w filmie zakłamano prawdę historyczną, na ekran przedostają się pewne prawdy o człowieku. Młodzież zawsze chce je chłonąć - Gajos o niesłabnącej popularności "Czterech pancernych i psa".

Pierwsza, jak później okazało się, życiowa rola Janusza Gajosa przyszła w 1966 roku roku dzięki kultowemu serialowi "Czterej pancerni i pies". Postać Janka Kosa to pierwsza taka rola, w której mógł stworzyć wyrazistego bohatera i wykorzystać w bardzo wieloraki sposób swój talent aktorski. Bohater serialu zdobył niesamowitą popularność, która trwa po dzień dzisiejszy. Bez wątpienia jest to najbardziej znana i charakterystyczna rola Gajosa w jego całej karierze. Jak sam aktor wspominał, ten "nieszczęsny" serial przez środowisko był postrzegany jako komunistyczna agitka. Rozeszła się opinia, że jest aktorem, z którym nie należy współpracować. W 1967 roku za tę rolę dostał nawet nagrodę I stopnia Ministra Obrony Narodowej, co było idealną pożywką dla przeciwników serialu. Niedoceniony musiał czekać na swoją chwilę.

W międzyczasie grywał epizody i mniejsze role. Widzieliśmy go m.in. w "Szyfrach" z 1966 roku w roli listonosza, serialu "Wakacje z duchami" z 1970 roku, czy w 1975 roku z niewielką rolą w legendarnym "Czterdziestolatku". Pierwsza większa rola przyszła dopiero w 1977 roku w "Milionerze", za którą został doceniony na FPFF w Gdańsku. Cztery lata później ponownie doceniono go na festiwalu za "Wahadełko" Filipa Bajona. W tamtym latach zaistniał także w kinie moralnego niepokoju dzięki rolom w "Niedzieli pewnego małżeństwa w mieście przemysłowym średniej wielkości", "Dyrygencie" Andrzeja Wajdy czy "Kung Fu" Janusza Kijowskiego.

[image-browser playlist="607717" suggest=""]

W 1982 roku stworzył jedną z zapadających w pamięć kreacji oficera śledczego SB w "Przesłuchaniu" Ryszarda Bugajskiego, gdzie zagrał m.in. z Krystyną Jandą. Film dostał miano "półkownika", czyli produkcji, której rozpowszechnianie zostało uniemożliwione przez cenzurę PRL. "Przesłuchanie" często jest określane jako "najbardziej antykomunistyczny film w dziejach PRL". Gdy w 1990 roku przestał był już "półkownikiem" i wszedł do normalnej dystrybucji, Gajos otrzymał kolejną nagrodę, tym razem na festiwalu w Gdyni. W 1983 roku przyszła kolejna znacząca i zapadająca w pamięć serialowa rola Jana Winnickiego w kultowych "Alternatywach 4". Winnicki to najważniejsza "figura" w bloku - działacz partyjny, bogaty człowiek, który musiał wyprowadzić się z willi do nowo powstałego bloku. Jedna z ulubionych ról fanów Gajosa.

Do lat 90. można wymienić występy w takich filmach, jak "Piłkarski poker", "Ucieczka z kina "Wolność"", "Dekalog IV", czy "Przemytnicy". W 1992 roku przyszła rola w jednej z kultowych polskich sensacji pod tytułem "Psy", w której wcielił się w byłego majora SB. W 1993 roku ponownie wcielił się w Antka Sławka w serialu "40-latek. 20 lat później". W tym samym roku przyszła także uznana ambitna rola w filmie "Trzy kolory: Biały" Kieślowskiego. W latach 90. pojawił się jeszcze tylko w jednym serialu - "Ekstradycje", w którym zagrał szefa rosyjskiej mafii.

W następnych latach pojawiał się w takich filmach, jak "Poznań 56", "Szczęśliwego Nowego Jorku", "Egzekutor", "Fuks", "Ostatnia Misja", "To ja, złodziej", "Przedwiośnie" (także serial), "Chopin. Pragnienie miłości", "Zemsta", "Jaśminum" i ostatnio "Wygrany".

[image-browser playlist="607718" suggest=""]

W ostatnich latach w karierze Gajosa znalazły się dwa znaczące seriale - jeden z najlepszych polskich seriali policyjnych "Pitbull", w którym zagrał w pierwszym sezonie młodszego aspiranta zwanego "Benek", a także "Ekipa" Agnieszki Holland - ambitna produkcja z gatunku fikcji politycznej, która jednak nie przekonała polskich widzów do oglądania.

Gajos aktywnie udzielał się także na deskach warszawskich teatrów - Komedii (1979 - 71), Teatru Polskiego (1971 - 74), Kwadratu (1974 - 80) i Teatru Polskiego (1980 - 84), w 1984 dostał angaż do Powszechnego, gdzie gra do dziś.

Janusz Gajos to aktor wszechstronny i można rzec kompletny. Świetnie czuje się w każdym gatunku i w odróżnieniu od wielu aktorów polskiej kinematografii, nie wstydzi się gry w serialu. Pomimo swojego wieku cieszy się niesłabnącą popularnością, nawet u młodszego pokolenia. Możemy mieć nadzieję, że jeszcze zaskoczy widzów oryginalnymi rolami i udowodni polskim kolegom po fachu, że gra w serialu jest równie aktorsko ważna i dobra, jak w kinie ambitnym.