Wojna koreańska w latach 1950-1953 pokazała światu, że nowy ład, jaki zapanował po II wojnie światowej, nie należy do najlepszych - a tym bardziej bezpiecznych. Zarazem zimna wojna nabrała rumieńców - wszak i USA, i ZSRR włączyły się do tego konfliktu. Rzecz jasna po przeciwnych stronach. Była to także wojna, w której do głosu dochodziły pytania ludności państw biorących w niej udział, zwłaszcza ludzi w Stanach Zjednoczonych - dlaczego i po co mamy płacić za to? Podobne pytania, jednak z o wiele silniejszym naciskiem na rządzących Stanami, pojawiły się przy okazji innego konfliktu w Azji, w którym znów naprzeciw siebie stanęły różne ideologie - wojny w Wietnamie. Wpłynęła ona znacząco tak na mentalność, jak i na historię Stanów Zjednoczonych.

Nie przez przypadek pojawiają się tutaj te dwa konflikty. Są one bardzo ważne dla sitcomu M*A*S*H, bowiem o tym pierwszym on opowiadał, jednak był odbierany jako głos w sprawie drugiego.

[video-browser playlist="631724" suggest=""]

Skierowanie do M*A*S*H

MASH to akronim oznaczający Mobile Army Surgical Hospital - czyli Mobilny Wojskowy Szpital Chirurgiczny. Były to jednostki w armii amerykańskiej, które miały działać niedaleko linii frontu, będąc miejscem, gdzie ranni żołnierze przechodziliby operacje ratujące życie. Ich tworzenie rozpoczęto po II wojnie światowej, działały zaś do 2006 roku. Były obecne podczas wojny w Korei, Wietnamie, w Zatoce i w innych miejscach, gdzie zawitali żołnierze gwieździstego sztandaru. Jednak chyba najsłynniejszym w dziejach popkultury był ten oznaczony numerem 4077, stacjonujący w mieście Uijeongbu w Korei Południowej. Nie był to obiekt duży, zwłaszcza jak na prawdziwe realia wojenne tamtych czasów. W jego skład wchodziło czterech chirurgów, kilka pielęgniarek, personel administracyjny oraz kilku żołnierzy.

Głównym bohaterem, szefem chirurgów, a zarazem postacią, która pojawiła się w każdym odcinku serialu, był kapitan Benjamin Pierce, znany lepiej jako Hawkeye (w tej roli Alan Alda, który z czasem nie tylko odgrywał główną rolę, ale także pomagał przy produkcji serialu - między innymi jako scenarzysta czy reżyser). Sokole Oko był pewny siebie, wygadany, przy tym jednak bardzo sceptycznie patrzący na to, co się działo wokół niego. Obdarzony był specyficznym poczuciem humoru, z którego pomocą szukał (zresztą jak prawie każdy w tej rzeczywistości) sposobu na zachowanie normalności w koszmarze wojny. Nie można mu jednak było odmówić oddania sprawie oraz tego, że jako lekarz walczył o każdego pacjenta.

[video-browser playlist="631725" suggest=""]

W próbach "dowcipnego" przeżycia wojny Hawkeye miał kompana. Początkowo był nim John Francis Xavier McIntyre, o którym w skrócie mówiło się Trapper - równie zdolny chirurg z równie "szukającym spokoju" podejściem do życia. Na początku 4. sezonu, w czasie nieobecności Sokolego Oka, Trapper opuścił MASH (aktor wcielający się w tę postać, Wayne Rogers, odszedł z obsady; ponoć nie chciał być marginalizowany na rzecz Aldy). Na jego miejsce przyszedł B.J. Hunnicutt (Mike Farrell), z którym to Pierce szybko znalazł wspólny język.

Celem żartów Sokolego Oka i Trapera/B.J. był głównie major Frank Burns (Larry Linville) - typ, którego trudno było polubić. Przesadnie pewny siebie, nieumiejący ponosić konsekwencji za swoje błędy, do tego z obsesją na punkcie regulaminu (jednak jemu samemu było daleko do ideału). Z Frankiem romansowała pani major Margaret Houlihan, szefowa pielęgniarek, o której mówiło się Hot Lips (w polskim tłumaczeniu Gorące Wargi; w jej roli pojawiła się mająca polskie korzenie Loretta Swit). Próbowała też wpływać na to, by Pierce i jego kompanii spoważnieli. Bez większego rezultatu. W 6. sezonie z powodów zdrowotnych Frank Burns opuścił szpital. Na jego miejsce przybył major Charles Emerson Winchester III (David Ogden Stiers), kolejny ekscentryczny typ .

[video-browser playlist="631727" suggest=""]

W pierwszych 3 sezonach pieczę nad MASH sprawował podpułkownik Henry Blake (McLean Stevenson). Też nie był osobą, która bardzo rzeczowo podchodziła do życia, czym było mu bliżej (ale nie tak całkowicie) do Sokolego Oka niż Brunsa. Na końcu 3. sezonu został zwolniony ze służby, co się wiązało z powrotem do domu (Stevenson chciał opuścić serial). Jednak Blake'owi nie było dane wrócić Stanów - samolot, którym leciał, rozbił się. Takie zakończenie wątku było szokiem tak dla widzów, jak i obsady serialu - do końca nagrania odcinka było ono zachowane w tajemnicy i ekipa dowiedziała się o nim na kilka chwil przed zagraniem.

Na stanowisku szefa MASH już do końca serialu Blake'a zastąpił pułkownik Sherman T. Potter (Harry Morgan) - równie szukający spokoju fan koni oraz malarz amator. Podobnie jak poprzednika w kwestii administrowania wspomagał go Walter O'Reilly (Gary Burghoff) - na wojnę trafił jako młokos (do Korei pojechał ze swoim pluszowym misiem), szukając tym samym sposobu na stanie się prawdziwym mężczyzną. Do jego obowiązków należała miedzy innymi obsługa radiostacji czy panowanie nad papierkową robotą. Jednak nie był typowym nudnym urzędnikiem - potrafił przewidzieć coś, co się za chwilę stanie (stąd przezwisko Radar). Z serialem pożegnał się w 8. sezonie.

Czytaj również: Finały wielkich sitcomów

W skład MASH 4077 wchodziły też dwie inne bardzo barwne postacie. Pierwszą z nich był zafascynowany boksem i ciągle wygrywający zakłady ojciec Mulcahy (w pilocie grany przez George'a Morgana, a w reszcie odcinków przez Williama Christophera), kapelan szpitala. Drugą zaś Maxwell Klinger - to właśnie on i jego przebieranie się w damskie ubrania zapadły mi w pamięć po pierwszej emisji serialu. Dziś jednak nie można w jego przypadku mówić o tak ostatnio popularnym gender - Klinger w ten sposób próbował "uciec" od wojny (czyli zostać uznanym za wariata i być odesłanym do domu). Nie udawało mu się to i został w Korei do końca działań (zajmując potem stanowisko Radara).

Przed, w trakcie i po M*A*S*H

MASH nie był pomysłem budowanym od zera. Poprzedziły go inne "utwory". Zaczęło się w 1968 roku od książki MASH: A Novel About Three Army Doctors Richarda Hookera (pseudonim doktora H. Richarda Hornbergera). W niej to, bazując na swoich doświadczeniach (służył w MASH-u w Korei), autor powołał do życia MASH 4077 wraz z postaciami Sokolego Oka, Burnsa czy Radara. Książka okazała się sporym hitem (potem była kontynuowana w serii kilku powieści). Nietrudno się więc dziwić, że dwa lata po wydaniu, w roku 1970, została wzięta na warsztat filmowy.

Zajął się tym Robert Altman, tworząc film MASH. W głównych rolach obsadził mało wtedy znanych aktorów (Donald Sutherland grał Sokole Oko, Sally Kellerman grała major Houlihan, a Robert Duvall wcielił się we Franka Burnsa). Nikt nie wróżył temu filmowi sukcesu (zresztą sama realizacja nie była łatwa)… Ostatecznie zdobył on Złotą Palmę w Cannes w 1970 roku, był też nominowany w pięciu kategoriach do Oscara (wygrał w jednej - najlepszy scenariusz). Zdobył też Złoty Glob oraz był dobrze przyjęty przez krytykę i widzów. Nie dziwiło więc, że chciano iść za ciosem i próbowano zrobić ekranizacje kolejnych powieści. Niestety nie doszły one do skutku. Jednak pomysł nie umarł…

[video-browser playlist="631729" suggest=""]

Zdecydowano zamiast filmu nakręcić serial. Przy jego tworzeniu inspirowano się książkami z serii "MASH…", jednak wiele odcinków powstawało na podstawie prawdziwych historii żołnierzy z wojny w Korei zebranych przez twórców. W M*A*S*H zagrała trójka aktorów z filmu - Gary Burghoff, czyli Radar, oraz G. Wood i Timothy Brown (grali role drugoplanowe). Zaaranżowano też piosenkę "Suicide Is Painless" z filmu jako temat przewodni serialu. Postanowiono zrobić sitcom - ale tak nie do końca. Twórcy w ogóle nie chcieli zastosować śmiechu publiczności, na co naciskali włodarze stacji CBS. Ostatecznie śmiech pojawiał się poza salą operacyjną (ale od czasu do czasu tam też). Produkcja była kręcona w dwóch miejscach: w kalifornijskim Calabasas (ujęcia na zewnątrz; to były te same plenery co w filmie) oraz w studio Fox Studios w Century City (wnętrza).

Po 1. sezonie, emitowanym w latach 1972-1973, wydawało się, że M*A*S*H spadnie z anteny. Serial miał słabe wyniki oglądalności. W 2. serii przeniesiono go na inną porę… i to był strzał w dziesiątkę. Z miejsca poprawiły się wyniki oglądalności i serial szybko stał się jednym z najlepszych i najważniejszych sitcomów w historii telewizji (wielokrotnie nagradzanym - zdobył chociażby 14 nagród Emmy i międzynarodową popularność). Różnie interpretowano jego przesłanie; szukano chociażby alegorii do toczącej się w trakcie produkcji wojny w Wietnamie. Producenci zaś bardziej wskazywali na to, że M*A*S*H jest serialem bardziej antybiurokratycznym niż antywojennym.

[video-browser playlist="631731" suggest=""]

W sumie nakręcono 11 sezonów (czyli 256 odcinków). Obsada chciała kończyć serial po 10, jednak stacja naciskała, żeby nakręcić jeszcze jeden, zamykający wszystkie wątki. Tak się stało - ostatnia seria była krótsza, zaś finał (2,5-godzinny), wyemitowany 28 lutego 1983 roku, przez wiele, wiele lat był rekordzistą, jeśli chodzi o oglądalności (ponad 120 milionów widzów!). Fani zauważyli też inną, ciekawą rzecz - serial trwał dłużej niż wojna, o której opowiadał.

Czytaj również: Iluzja wyboru w amerykańskiej telewizji

Po takim sukcesie jasne było, że będą kolejne próby korzystania z niego. Powstał więc jeden pełny spin-off serialu - AfterMASH (dwa sezony od 1983 do 1985 roku). Powróciły w nim trzy postacie z oryginalnej serii: Potter, Klinger oraz ojciec Mulcahry, którzy po wojnie zaczynają pracować w jednym szpitalu. Przymierzano się też do opowieści o Radarze w serialu "W*A*L*T*E*R", w którym miałby wstąpić do policji (nakręcono tylko pilot, który nie zainteresował żadnej dużej stacji). Powstał również serial Trapper John, M.D., opowiadający o powojennych losach Trappera (który, według twórców, był spin-offem nie serialu, ale filmu kinowego; z tego powodu sprawa trafiła do sądu). Oprócz tego stworzono grę komputerową osadzoną w tym świecie oraz napisano sztukę teatralną.

[video-browser playlist="631733" suggest=""]

M*A*S*H na dobre i na złe

Koło M*A*S*H nie można przejść obojętnie, choć lepiej do niego wpaść jako widz niż pacjent (ale tak jest chyba z każdym serialowym szpitalem). To doskonała komedia charakterów, która oprócz bawienia widza potrafi też sprawić, by trochę pomyślał - nad przyjaźnią, życiem, wojną.

To też kawał historii telewizji - i to w najlepszym możliwym wydaniu.

[video-browser playlist="631735" suggest=""]