Kryminał należy do najpopularniejszych gatunków literackich. Wszak któż nie lubi czytać o zagadkowych zbrodniach i podziwiać geniusz postaci potrafiących na bazie lichych poszlak zbudować sobie całościowy obraz przestępstwa? Kryminały to także emocje związane z własnym dochodzeniem: próbami własnego odkrycia sprawcy i ubiegnięcia w tym bohaterów.

Konwencja ta pozwala także na osadzenie fabuły w zróżnicowanych realiach. Mamy kryminały współczesne, skandynawskie i wywodzące się z innych regionów świata oraz tradycji, zahaczające o thriller lub powieść sensacyjną, utrzymane w klimatach noir czy wreszcie osadzone w realiach historycznych – i to tym ostatnim, a konkretnie dziejącym się w starożytności, średniowieczu i renesansie, się przyglądamy.

Wiadomo także, że dobrego kryminału nie ma bez wyrazistego detektywa, który połączy fakty, a jednocześnie zaintryguje osobowością. Dlatego też nie przedstawiamy samych książek, a bohaterów literackich.

Gordianus Poszukiwacz

Gdzie w starożytności może dochodzić do zbrodni, jak nie w wielkim Rzymie? Właśnie tam działa Gordianus Poszukiwacz, rzymski prywatny detektyw. Zajmuje się sprawami, w których liczy się wyczucie i dyskrecja, gdyż jego zleceniodawcami bywają najważniejsze postacie znane z kart historii. W swych dochodzeniach ociera się o wielkich tamtego świata i wydarzenia, które odmienią losy Rzymu.

Seria Roma sub Rosa Stevena Saylora liczy już kilkanaście części. Autor umiejętnie łączy elementy detektywistyczne z historią ostatnich lat rzymskiej republiki i późniejszych wydarzeń z udziałem m.in. Juliusza Cezara.

Marek Dydiusz Falko

Marek Dydiusz Falko jest – a jakże – także detektywem w starożytnym Rzymie, jednakże sceną jego działań są czasy nieco późniejsze, przypadający na I wiek naszej ery okres panowania cesarza Wespazjana. Bohater niejednokrotnie wpada w tarapaty, przeżywa liczne przygody, a w fabule istotne miejsce odgrywają także jego relacje z ukochaną. To dość lekkie, przygodowe kryminały.

Postać wykreowana przez Lindsey Davis stała się bohaterem już 20 powieści, z czego w Polsce ukazało się jak do tej pory 6, poczynając od otwierających cykl Srebrnych świnek.

Decjusz Cecyliusz Metellus Młodszy

Pod tym okazałym mianem kryje się (początkowo) młody Rzymianin z okresu schyłku Republiki, który wraz z rozwojem cyklu pełni różne funkcje publiczne, nierzadko związane z wojskowością i wymiarem sprawiedliwości. Jednakże bohater książek Johna Maddoxa Robertsa, niezależnie od stanowiska, musi rozwiązywać zagadki i odnajdywać przestępców. Dzięki temu czytelnik ma wgląd w świat Rzymu nie tylko z perspektywy najwyższych kręgów władzy, ale także zwykłych obywateli, biedoty i niewolników.

Seria SPQR liczy w oryginale już kilkanaście tomów, z których w naszym kraju ukazało się sześć. Pierwszym z nich jest Śledztwo Decjusza.

Braciszek Cadfael

Pora przenieść się w późniejsze czasy, czyli do XII wieku. Cadfael jest byłym krzyżowcem, a obecnie mnichem w benedyktyńskim opactwie. Jego pasjami są uprawa ziół w herbarium oraz… odnajdywanie sprawców niegodziwości. Dobroduszny i pogodny mnich świetnie sprawia się w roli detektywa wyjaśniającego zagadki podejrzanych zgonów w okolicy klasztoru.

Kroniki brata Cadfaela liczną 20 książek. Na podstawie serii Ellisa Petersa (a właściwie kryjącej się pod tym pseudonimem Edith Mary Pargeter) powstał także w latach 90. ubiegłego wieku serial Kroniki braciszka Cadfaela, który doczekał się czterech kilkuodcinkowych sezonów.

Wilhelm z Baskerville

Bohater jednej powieści, ale za to jakiej! Umberto Eco w Il nome della rosa stworzył niezwykle barwną i złożoną postać franciszkanina i byłego inkwizytora, który przypadkowo w odwiedzanym klasztorze napotyka na zagadkę zgonów mnichów. Włoski pisarz wzorował tę postać po części na najsłynniejszym z detektywów, czyli Sherlocku Holmesie. Widoczne jest to w procesie zbierania i analizowania dowodów, ale także w drobnych szczegółach, jak choćby nawiązaniu w miejscu narodzin do noweli Arthura Conan Doyle’a czy samej formie relacji wydarzeń przez jego pomocnika.

Powieść doczekała się także udanej Der Name der Rose, a w rolę Wilhelma wcielił się niezawodny Sean Connery.

Serial dokumentalny Medieval Murder Mysteries emitowany jest na kanale Polsat Viasat History