„The Guardian” napisał kiedyś, że kobietom niełatwo zaistnieć w literaturze. Nawet jeśli piszą równie dobrze jak mężczyźni, zdarza się, że muszą wiele razy pukać do tych samych drzwi, zanim (jeśli w ogóle) je sforsują. Bywa, że się zniechęcają albo ukrywają własną płeć pod pseudonimem lub neutralnymi inicjałami, jak w przypadku piszącej SF Alice Sheldon (publikującej jako James Tiptree Jr.), autorki powieści ze świata „Doktora Who”, J.T. (Jenny) Colgan, autorki kryminałów P.D. (Phyllis Dorothy) James, a nawet J.K. (Joanne Kathleen) Rowling.

Można zatem założyć, że pisarki, które zaistniały w męskich stylach powieści, a co ważniejsze, przebiły się z nim na rynku wydawniczym, musiały i muszą być naprawdę dobre. Tym bardziej cieszy, że w ostatnim półwieczu, ba, w ostatniej dekadzie pojawia się coraz więcej autorek powieści kryminalnych i sensacyjnych. Nawet w Polsce powstają kryminały obyczajowe (Katarzyna Bonda), komediowe w stylu nieodżałowanej Joanny Chmielewskiej (duet Gacek i Szczepańska), miejskie (Joanna Jodełka), policyjne (Izabela Szolc) czy retro i archeologiczne (Marta Guzowska). W jednym z wywiadów ta ostatnia (Guzowska) tłumaczyła, że fenomen kobiecych powieści z dreszczykiem bierze się z faktu, że to podobno kobiety są głównymi czytelniczkami kryminałów, więc w końcu same wzięły się za pisanie. Zabiegane między pracą, domem, dziećmi i mężem, marzą o odreagowaniu, a czyż może być lepszy sposób na odstresowanie się niż uśmiercenie na papierze kilku niezbyt sympatycznych osób? Ciekawe, czy właśnie dlatego zaczęła pisać Agatha Christie, niekwestionowana królowa powieści kryminalnej, od której zaczniemy naszą małą wyliczankę uznanych autorek literatury z założenia „męskiej”. Jeśli tak, musiała być bardzo zestresowaną osobą, jako że w jej dorobku widnieje ponad 90 tytułów przetłumaczonych na 45 języków.

Agatha Christie (1890-1976)

Angielska autorka powieści kryminalnych i obyczajowych. Wprowadziła do powieści kryminalnej wiele zmian gatunkowych, np. narrację pierwszoosobową z perspektywy zabójcy czy mordercę zbiorowego. Najbardziej znanym detektywem z jej powieści jest Herkules Poirot, Belg obdarzony ponadprzeciętną inteligencją i ogromną pewnością siebie, który wykorzystując swoje szare komórki, potrafi rozwiązać każdą zagadkę, oraz wścibska detektyw amator – stara panna Jane Marple. Wiele z powieści i opowiadań Agathy Christie zostało sfilmowanych, niektóre wielokrotnie („Morderstwo w Orient Expressie”, „Śmierć na Nilu” czy „4.50 z Paddington”), na ich podstawie powstały seriale telewizyjne i słuchowiska radiowe. W 1971 roku otrzymała Order Imperium Brytyjskiego.

Nikt nie kwestionuje statusu Agathy Christie jako królowej powieści kryminalnej, chociaż nie była jedyną Angielką, która zyskała uznanie jako autorka kryminałów. W kolejce do sławy ustawiły się za nią P.D. James oraz Ruth Rendell.

P.D. (Phyllis Dorothy) James (1920-2014)

Angielska autorka kryminałów; napisała 14 powieści, których bohaterem jest wrażliwy poeta i detektyw Scotland Yardu Adam Dalgliesh, a które sprzedały się na świecie w wielomilionowym nakładzie i doczekały się telewizyjnych adaptacji. Stworzyła także postać prywatnej detektyw Cordelii Gray, a nie poprzestając na kryminałach, napisała m.in. „Śmierć przychodzi do Pemberley", czyli sequel „Dumy i uprzedzenia” Jane Austen, oraz antyutopię „Ludzkie dzieci”, sfilmowaną w 2006 roku przez Alfonso Cuarona, z Clivem Owenem i Julianne Moore w rolach głównych. Dwukrotnie zdobyła Silver Dagger Award, nagrodę stowarzyszenia autorów powieści kryminalnych, a w roku 1987 przyznano jej Diamond Dagger Award za całokształt twórczości. W 1983 roku otrzymała Order Imperium Brytyjskiego.

Ruth Rendell (1930-2015)

Angielska autorka powieści detektywistycznych i thrillerów psychologicznych, napisała ponad 60 powieści przetłumaczonych na ponad 20 języków. Klasyczną powieść z dreszczykiem wzbogacała o psychologiczną głębię złoczyńców, dając czytelnikom dostęp do wnętrza pozornie zwyczajnych ludzi, zdolnych do popełniania najgorszych czynów. Szczególną popularność zyskała dzięki cyklowi o inspektorze Wexfordzie, na podstawie którego nakręcono serial telewizyjny. Została uhonorowana wysokim odznaczeniem państwowym i tytułem baronessy w uznaniu zasług literackich.

Brytyjskie autorki kryminałów przetarły szlak, którym podążyły ich amerykańskie koleżanki po piórze: Patricia Highsmith, Patricia Cornwell, Kathy Reichs, Tess Gerritsen, Gilin Flynn.

Patricia Highsmith (1921-1995)

Amerykańska pisarka specjalizująca się w thrillerach psychologicznych i krótkich formach pełnych satyry, makabreski i czarnego humoru, uznana przede wszystkim za wykreowanie ekscentrycznego bohatera, wysoce amoralnego wielokrotnego mordercy – Thomasa Ripleya. Dwie jej najbardziej znane książki to „Znajomi z pociągu” (film Alfreda Hitchcocka z 1951 roku) i "Utalentowany pan Ripley" (film Anthony'ego Minghelli z 1999 roku z Mattem Damonem w roli głównej). Większość bohaterów jej powieści była przeciwieństwem klasycznych ikon ustalonych przez Hammeta czy Chandlera – to przeważnie antybohaterowie, akceptujący zbrodnię z potrzeby serca lub potrzeby sytuacji. Laureatka wielu prestiżowych nagród literackich, w tym Edgar Allan Poe’s Award.

Tess Gerritsen (1953- )

Amerykańska pisarka, z zawodu lekarz internista; wiele lat praktykowała w Honolulu na Hawajach, lecz po sukcesie pierwszego thrillera medycznego „Dawca” zrezygnowała z praktyki lekarskiej. Przekłady książek Tess Gerritsen publikowane są w 20 językach i regularnie pojawiają się na listach bestsellerów w USA i Europie. Na podstawie jej powieści powstał serial telewizyjny „Partnerki” z jej ulubionym kobiecym duetem śledczym - detektyw Jane Rizzoli i patologiem sądowym Maurą Isles (w serialu grają je Angie Harmon i Sasha Alexander). Stephen King uznał ją za najciekawszą autorkę thrillerów medycznych – „Lepszą od Cooka, Palmera, a nawet Michaela Chrichtona”. Niedawno do polskich księgarń trafiła jej najnowsza książka pt. "Die Again".

Patricia Cornwell (1956- )

Amerykańska pisarka i dziennikarka (dyplom w kategorii „dziennikarstwo śledcze”), dyrektor oddziału medycyny sądowej w National Forensic Academy. W swoim dorobku ma ponad 20 powieści sensacyjnych i kilka książek niebeletrystycznych przełożonych na 36 języków, a także liczne nagrody literackie, m.in. Sherlock Award (za postać najlepszego powieściowego detektywa stworzonego przez amerykańskiego autora), Gold Dagger Award, Galaxy Crime Thriller of the Year Award. Bohaterką większości thrillerów Cornwell jest Kay Scarpetta – lekarka, ekspert medycyny sądowej.

Patricia Cornwell była jedną z pierwszych pisarek powieści kryminalnych, które zaczęły wykorzystywać własne wykształcenie i doświadczenie do tworzenia bohaterów będących nie detektywami, a patologami, antropologami, specjalistami medycyny sądowej. W jej ślady podążyły Kathy Reichs i Tess Gerritsen.