fot. materiały prasowe

Drobne przestępstwa, kradzieże, handel narkotykami lub morderstwa z zimną krwią – w obecnym mainstreamie można doszukać się wszystkiego, czego dusza zapragnie. Sprawy kryminalne to istna gratka dla współczesnych twórców filmowych. Platformy streamingowe prześcigają się w ofertach i proponują nam produkcje zabarwione przestępczością. Wśród wymyślonych na rzecz projektu występków, solidny dreszcz emocji wywołują dzieła inspirowane faktycznymi wydarzeniami. Nieczyste zagrania, czyny karalne i sylwetki typów spod ciemnej gwiazdy wprawiają w osłupienie, a wszystko za sprawą kryterium prawdziwości. Gdzie leży sukces scenariuszy wziętych z życia? Na ich korzyść przemawia przede wszystkim autentyczność zdarzeń, a przy tym jeszcze mocniejsze oddziaływanie na publikę. Dożyliśmy takich czasów, w których widzowie dopominają się, aby kryminalna fabuła bazowała na rzeczywistych historiach. Fikcja w tym wypadku nie jest pożądana, a wręcz obniża atrakcyjność produkcji.

Seriale zgłębiające bandycką przeszłość pozwalają poznać realia ciemnych stref i wejść w umysł najmroczniejszych w dziejach ludzkości psychopatów. Autentyczne kryminalne historie działają na dorosłych niczym opowieści o potworach na dzieci. Podnoszą poziom adrenaliny we krwi. Obnażając prawdę o najgorszych złoczyńcach świata, wzbudzają pożądany lęk. Seriale stają się jeszcze bliższe odbiorcy, gdyż pokazują, że takie rzeczy przytrafiają się najzwyklejszym ludziom. Świadomość, że morderca dokonał rzezi na przypadkowych przechodniach, na których miejscu każdy z nas mógłby się znaleźć, oddziałuje na psychikę. Dodatkowo fakt, że zabójca był po prostu niewyróżniającym się niczym człowiekiem, jeszcze bardziej to potęguje. Warto dodać, że zyskujemy możliwość wcielenia się w rolę kanapowego komisarza, analizującego działania największych zbrodniarzy. 

Prawdziwe przestępstwa w serialach

Twórcy oferują nam pełną paletę różnorodnych produkcji. Jednym z bardziej uderzających w odbiorze dzieł jest Mindhunter z 2017 roku. 2-sezonowy serial w reżyserii Davida Finchera przedstawia uformowanie się znaczenia słów „seryjny morderca”, a także obrazuje początki współczesnej kryminalistyki. Produkcja oparta jest luźno na książce napisanej przez agenta FBI - Johna Douglasa, który przeprowadzał rozmowy z osadzonymi w więzieniach zabójcami, tworząc w ten sposób podwaliny profilowania psychologicznego. Serialowi agenci – Holden Ford i Bill Tench – przemierzają Stany Zjednoczone w celu odbycia rozmów z najmroczniejszymi przestępcami. Za sprawą wywiadów poznają zakamarki morderczego umysłu. Chcą poznać istotę zła napędzającego do wyrządzania innym krzywdy. Spośród seryjnych zabójców przybliżono postać: Eda Kempera, Montiego Ralpha Rissella, Jerry'ego Brudosa, Richarda Specka, a w drugim sezonie z 2019 roku także: Wayne’a Williamsa, Paula Batesona, Elmera Wayne’a Henleya Juniora, Charlsa Mansona, Williama Henry'ego Hance’a, Williama „Juniora” Pierce’a, Dennisa Radera oraz Davida Berkowitza. Wiele elementów zostało odwzorowanych jeden do jednego w stosunku do wspomnień Douglasa. Niektóre kwestie serialowych więźniów to prawdziwe odpowiedzi morderców. Serial wprowadza również własną fabułę. Fikcyjna relacja z Debbie jest tego przykładem.

materiały prasowe

Manhunt: Unabomber to kolejny 2-sezonowy serial, który przybliża historię Theodora Kaczynskiego, a w drugiej odsłonie produkcji Manhunt: Deadly Games postać Richarda Jewella i Erika Rudolpha. Pierwszy sezon z 2017 roku przedstawia śledztwo i trudy amerykańskich służb dążących do schwytania zamachowca, a także dalsze działania prowadzące do prawomocnego wyroku. Theodor Kaczynski, znany jako Unabomber, od lat 70. do 90. XX wieku konstruował bomby, a następnie wysyłał je do społeczności akademickiej, linii lotniczych lub podkładał bezpośrednio na uczelniach wyższych. James Fitzgerald – profiler FBI, postać autentyczna – doprowadza w serialu do zidentyfikowania zamachowca, a także jego schwytania. Co prawda scenariusz przekłamuje lekko rzeczywistość – Fitzgerald nigdy nie spotkał się z Kaczynskim, a jego osoba nie była aż tak przełomowa w całym procesie. Dodatkowo w serialu zaprezentowana jest nieco inna sylwetka terrorysty. W drugim sezonie z 2020 roku twórcy przybliżyli losy amerykańskiego ochroniarza Richarda Jewella, którego zadaniem było zabezpieczanie Igrzysk Olimpijskich w Atlancie w 1996 roku. Po tym, jak mężczyzna odkrył ładunki wybuchowe w Centennial Olympic Park i zmniejszył ryzyko wystąpienia większej liczby ofiar, został okrzyknięty bohaterem. FBI szybko jednak zaczęło rzucać podejrzenia na Jewella, co w konsekwencji doprowadziło do medialnej nagonki. Mass media uczyniły z niego terrorystę, niszcząc jego dobrą reputację. Przebieg zamachu, toczące się śledztwo i pościg za prawdziwym sprawcą ataku terrorystycznego – na tym wszystkim skupia się Manhunt: Deadly Games. Serial nie jest dokumentem, ale oddaje charakter jednej z najbardziej skomplikowanych, kryminalnych zagadek w Ameryce.

Na horyzoncie pojawiła się też nowa produkcja z Renee Zelweger przedstawiająca losy Pam Hupp, która przez kilka lat wodziła wymiar sprawiedliwości za nos swoimi kłamstwami. Fenomen tej historii polega na tym, że opowiada tak naprawdę o zwykłej kobiecie. W ciągu zaledwie sześciu odcinków Całej prawdy o Pam poznajemy jej historię i zaczynamy zdawać sobie sprawę, że to nie Pam jest geniuszem zła. To po prostu wymiar sprawiedliwości jest nieudolny i łatwo go oszukać. Pomimo wielu znaków ostrzegawczych nikt nie wziął na poważnie tej morderczyni, przez co życie straciły aż trzy osoby. Gdy w 2016 roku została w końcu aresztowana, do odpowiedzialności pociągnięto także funkcjonariuszy, którzy dali się omamić i naginali rzeczywistość tak, by pasowała do zeznań bohaterki. To ułatwiało im pracę i pozwalało sztucznie podnosić statystyki skuteczności. 

fot. Skip Bolen/NBC

Popularną produkcją opowiadającą o gangsterskich realiach jest Narcos liczący trzy sezony. Kluczowa postać tej historii to Pablo Escobar – „król kokainy”, czyli kolumbijski baron narkotykowy, którego kartel Medellin kontrolował 80% przemycanej kokainy do Stanów Zjednoczonych i innych państw. Serial w dwóch pierwszych sezonach skupia się na zobrazowaniu potęgi Escobara, a także upadku jego narkotykowego mocarstwa. Trzecia odsłona, już bez legendy przemytników, przytacza dzieje braci Orejuela i zarządzanego przez nich kartelu z Cali. Produkcja bez ogródek przedstawia najbrutalniejszą prawdę o świecie potężnych narkotykowych bossów, którzy mieli miliardy na koncie i odznaczali się bezwzględną polityką wobec wrogów. W serialu zawarto autentyczne wypowiedzi Escobara zebrane dzięki policyjnym podsłuchom. Produkcja zalicza wpadki i momentami przeinacza fakty (syn Escobara naliczył 28 merytorycznych błędów). Jest to jednak porządnej jakości dreszczowiec. Jeśli poczujecie niedosyt po zakończeniu seansu, polecamy kolejną propozycję twórców. Serial Narcos: Meksyk (2018-2021) przedstawia narkotykową wojnę o wpływy i dojście do władzy kartelu Guadalajara. W dużej mierze opiera się na faktach i prezentuje autentyczne postaci.

źródło: Materiały Prasowe

Do wartych uwagi dokumentów, które przybliżają postać przestępców, należą Rozmowy z mordercą: Taśmy Teda Bundy'ego (2019) oraz Rozmowy z mordercą: Taśmy Johna Wayne'a Gacy'ego (2022). Za realizację produkcji odpowiedzialny jest Joe Berlinger. Nieopublikowane wcześniej rozmowy z Bundym, a także wywiady Gacy’ego z obrońcami pozwalają wtargnąć do umysłu jednych z groźniejszych psychopatów w dziejach ludzkości. Serial rzuca nowe światło na postrzeganie zbrodniczych zapędów, a przy tym przypomina, że najgorsi mordercy żyją wśród zwykłych ludzi. W obydwu przypadkach następuje przełamanie stereotypów. Widzimy przystojnego, charyzmatycznego mężczyznę, który – wydawać by się mogło - nie byłby w stanie skrzywdzić żadnej kobiety, a także sławną i cenioną osobę publiczną, która po godzinach stawała się seryjnym zabójcą. Historie dokonanych zbrodni potęgują autentyczne wypowiedzi przestępców. Może Was zdziwić ten brak żalu za popełnione czyny. Uczucie grozy podbija również obecność i zeznania jednej z ofiar Gacy'ego, której udało się ujść z życiem.

W nieco innym klimacie nakręcono serial The Act z 2019 roku. Fabuła opiera się na prawdziwym morderstwie, którego dopuściła się Gypsy Rose Blanchard na własnej matce. Gypsy nie miała łatwego życia. Jej matka Dee Dee Blanchard – na pozór wzorcowa opiekunka – wmawiała otoczeniu, że jej córka jest poważnie chora. Według niej dziecko miało nowotwór, astmę, dystrofię mięśniową, epilepsję oraz ogólną niepełnosprawność umysłową. Kobieta zrobiła ze zdrowej dziewczyny niedołężną, schorowaną osobę, a tak naprawdę jedyną chorą postacią była ona sama. Nadopiekuńcza, toksyczna miłość miała swoje źródło w zastępczym zespole Münchhausena. Serial The Act nie skupia się na dokonanej zbrodni. Spycha ją na dalszy plan, obnażając tragedię rozgrywającą się w domu Blanchardów jeszcze przed śmiercią matki. Produkcja rozkłada na czynniki pierwsze psychikę dziewczyny, a także toksyczną relację pomiędzy dzieckiem i rodzicem.

fot. materiały prasowe

Serial American Crime Story: Sprawa O.J. Simpsona z 2016 roku to ekranowy proces sądowy legendarnego futbolisty. Sprawą Simpsona żyła cała Ameryka. Mężczyzna został oskarżony w 1994 roku o podwójne morderstwo – swojej byłej żony Nicole Brown i jej przyjaciela Rona Goldmana. Serialowy proces uwidacznia starania prawników walczących zarówno za skazaniem, jak i za uwolnieniem oskarżonego. Scenariusz oparto na książce The Run of His Life: The People v. O.J. Simpson autorstwa Jeffreya Toobina, która obnaża zakulisowe poczynania prokuratury i obrony, a także amerykański rasizm. Serial trzyma w napięciu i odzwierciedla emocje towarzyszące społeczeństwu podczas „procesu stulecia”. Kolejna odsłona American Crime Story: Zabójstwo Versace z 2018 roku dotyka innej zbrodni. Jak sam tytuł wskazuje, twórcy zajęli się morderstwem słynnego projektanta, którego dokonał Andrew Cunanan. Mężczyzna zastrzelił założyciela domu Versace przed jego posiadłością w 1997 roku. Serial jednak nie skupia się na samej zbrodni, a na postaci zabójcy. To właśnie Cunanan jest głównym bohaterem opowieści.

Seriale bazujące na autentycznych kryminalnych historiach poruszają również tematykę napaści seksualnej. Niewiarygodne to adaptacja artykułu dziennikarzy T. Christiana Millera i Kena Armstronga An Unbelievable Story of Rape. Scenariusz odnosi się do tragedii 18-letniej Marie, która padła ofiarą brutalnego gwałtu we własnym domu. Kobieta po zgłoszeniu przestępstwa spotkała się z niezrozumieniem i podejrzeniem składania fałszywych zeznań. Jej cierpienie zostało odebrane za niezbyt „wiarygodne”. Produkcja przywołuje cały przebieg zdarzeń, rozmowy z detektywami, w tym ich lekceważące podejście do sytuacji. Serial dąży do schwytania gwałciciela, który – jak się okazało – dokonał w swoim życiu serii napaści na tle seksualnym. Największą zasługą produkcji jest jednak zobrazowanie, w jaki koszmar może zmienić się wołanie o pomoc i zwrócenie się do służb specjalnych w tak delikatnych, a zarazem poważnych kwestiach. Warto wspomnieć, że prawdziwa Marie oglądała ekranizację tamtych traumatycznych wydarzeń i stwierdziła, że serial ten jest „doskonały”.

Jak widać, seriale oparte na prawdziwych wydarzeniach kryminalnych są bardzo różnorodne. W centrum zainteresowań reżyserów i scenarzystów znajdują się nie tylko najgorsi psychopaci, ale także historie, w których ludzka krzywda rozgrywa się bez rozgłosu, pod przykrywką kochającej się rodziny. Autentyczne kryminalne sprawy w serialach różnią się nie tylko doborem odpowiedniej historii pod scenariusz, ale także sposobem jej opracowania. Istnieją produkcje usiłujące nakreślić psychologiczne podłoże zabójcy poprzez ukazanie jego schematu myślowego. Powstają dzieła, w których twórcy koncentrują uwagę widza przede wszystkim na poczynaniach przestępcy, jego najmroczniejszym okresie panowania. Często samą zbrodnię, a przy tym ofiarę spycha się na drugie miejsce – tylko po to, aby poznać historię zabójcy i móc wytłumaczyć motyw jego działań. Gdzieś pomiędzy gangsterskimi rozgrywkami a seryjnymi mordami reżyserowie obierają sobie za cel nierówną walkę z systemem. W obecnych czasach seriali z prawdziwą zbrodnią w tle jest multum i każdy zainteresowany tematyką z pewnością odnajdzie coś dla siebie.