Wybór był trudny, rozterki ogromne – w końcu przedstawiamy Wam wielce subiektywną i wielce niekompletną listę najlepszych obcojęzycznych powieści kryminalnych napisanych przez mistrzów. Potraktujcie ją jako zachętę to wciągnięcia się w świat kryminałów, jeżeli jeszcze tych powieści nie czytaliście, a jeżeli je znacie, może warto je sobie przypomnieć.

"Män som hatar kvinnor"

Stieg Larsson

Książka będąca pierwszą częścią trylogii Millenium, która wzbudziła ogromne emocje, i to nie tylko związane ze swoi statusem niemal kultowego bestsellera, ale i z plotkami na temat autorstwa Larssona. Zapoczątkowała też ogólnoświatową modę na skandynawski kryminał. Stieg Larsson był szwedzkim dziennikarzem na co dzień interesującym się prawicowym ekstremizmem i rasizmem oraz publikującym artykuły i książki na ten temat. Napisał także powieść, a właściwie cykl powieści kryminalnych (w tym jedną nieukończoną), wykorzystując w nich swoje dziennikarskie doświadczenie. Niestety, nie doczekał się ogromnego sukcesu swoich powieści. Nie dożył nawet ich wydania.

W czym tkwi siła jego powieści? Po prostu doskonale rozplanował fabułę, precyzyjnie połączył ze sobą wszystkie skomplikowane wątki, wykreował postacie, których losami czytelnik przejmuje się od początku do końca. Poza znakomitą intrygą kryminalną, w książkach, a zwłaszcza w pierwszej – najlepszej części trylogii – "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet", zawarł wiele znakomitych obserwacji socjologiczno-obyczajowych dotyczących współczesnego społeczeństwa. Historia Mikaela Blomkvista i jego prywatnego śledztwa w sprawie rodziny wielkiego magnata przemysłowego Henrika Vangera wciąga czytelnika w drobiazgowo skalkulowaną grę, w której tak naprawdę nikt nie jest zwycięzcą. Pełnokrwiste i charakterystyczne postacie, takie jak Lisbeth Salander (która w następnych częściach cyklu wyrasta na główną bohaterkę powieści), i ciekawe wątki poboczne sprawiają, że od lektury trudno się oderwać. "Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet" to książka napisana w typowo skandynawskim stylu – nieco depresyjnym, chłodnym i oszczędnym, a jednocześnie surowo realistycznym.

Powieść została zekranizowana w ojczystym kraju oraz w Stanach Zjednoczonych - i co ciekawe, obie wersje prawie dorównują książkowemu oryginałowi.

"Dekorator"

Boris Akunin

„Pamięci wieku XIX, kiedy to literatura była wielka, wiara w postęp - bezgraniczna, a zbrodnie popełniano i wykrywano ze smakiem tudzież elegancją” - to motto przyświecało Borisowi Akuninowi przy pisaniu serii książek o Eraście Pietrowiczu Fandorinie. Cykl liczy jak na razie 14 książek, w których czytelnicy poznają bohatera począwszy od jego nieopierzonej młodości i początków kariery w policji. Charakterystyczne dla twórczości Akunina jest to, że jego książki pisane są w różnym stylu - raz jest to mroczny thriller ("Dekorator"), raz powieść szpiegowska ("Gambit turecki"), innym razem znowu zabawny kryminał w stylu angielskim ("Walet Pikowy"). Postacią łączącą wszystkie te różnorodne książki jest Fandorin, który czasem jest w nich głównym bohaterem, a czasem występuje gdzieś w tle, ale zawsze ma ogromny wpływ na akcję powieści.

"Dekorator" to zabawa autora z konwencją thrillera o psychopatycznym mordercy. Zabawa jak zwykle udana - książka jest mroczna, momentami wręcz paskudna, a niektóre opisy na pewno nie są przeznaczone dla wrażliwych oczu. Ale przy tym jest to książka znakomita jak zawsze, a Fandorin, prowadząc śledztwo w sprawie morderstw moskiewskiej wersji Kuby Rozpruwacza, musi uporać się nie tylko z szaleńcem, ale i ochronić swoją rodzinę.

W zasadzie każda książka z tej serii jest godna polecenia, najlepiej więc przeczytać po prostu wszystkie.

"Gone Girl"

Gillian Flynn

Znika żona, mąż jest podejrzany o morderstwo. Banał? Nie w tym przypadku! "Zaginiona dziewczyna" to genialny mroczny thriller z niezwykle wyrafinowaną intrygą.

Książka fascynująca od samego początku, kreatywna i błyskotliwa. Gillian Flynn napisała powieść o małżeństwie; o tym, jak mało tak naprawdę wiemy o kimś, z kim mamy zamiar spędzić resztę życia, z kim chcemy być na dobre i na złe. Jest to znakomite studium szaleństwa, ciemności, która drzemie w każdym i z którą nie każdy potrafi się uporać. Rzecz do przeczytania i do przemyślenia.

"Rzeka tajemnic"

Dennis Lehane

Dennis Lehane to pisarz, którego wszystkie książki można polecić w ciemno. Są intrygujące, znakomicie skonstruowane i realistyczne. "Rzeka tajemnic" to opowieść o trzech przyjaciołach z dzieciństwa połączonych tajemnicą i rozdzielonych przez tajemnicę. Wielowątkowa historia łącząca w sobie elementy powieści psychologicznej i rasowego kryminału. To opowieść o uprzedzeniach, stereotypach, nieufności, zazdrości i egoizmie. Fabuła jest wielowarstwowa, bohaterowie są niejednoznaczni – nie ma tam tylko dobrych albo tylko złych ludzi. Bohaterowie na swój sposób przeżywają traumę związaną z uprowadzeniem i morderstwem dziecka – przeszłość miesza się z teraźniejszością, a finał jest nieoczekiwany. To kryminał, który jest dramatem; dramat, który jest thrillerem. Film na podstawie "Rzeki tajemnic" w reżyserii Clinta Eastwooda otrzymał nominacje między innymi do Oscarów i Złotych Globów, a adaptacja była wyjątkowo udana.

"Rødstrupe"

Jo Nesbo

Nesbo to następny skandynawski pisarz w naszym zestawieniu, autor cyklu powieści, w których głównym bohaterem jest policjant Harry Hole – samotnik, zdeklarowany alkoholik i genialny śledczy. Powieści Nesbo dotyczą wielu spraw, nie tylko skandynawskich – niektóre zagadki kryminalne rozwiązywane przez głównego bohatera sięgają poza granice Norwegii.

W powieści "Czerwone gardło" autor porusza bardzo delikatną do dzisiaj kwestię współpracy Norwegów z hitlerowską Trzecią Rzeszą. Hole przypadkowo wpada na ślad przemyconego do Norwegii snajperskiego karabinu marki Märklin. Trop prowadzi komisarza w kręgi neofaszystów. Jednocześnie ginie stary nazista, zamordowany w pobliżu miejsca spotkań współczesnych zwolenników Hitlera. Śledczy podejrzewa, że sprawa może mieć początek w czasach II wojny światowej. Morderca jest ciągle o krok przed nim. Dwutorowo prowadzona narracja – wydarzenia przedstawiane są w dwóch planach czasowych: współcześnie i w okresie wojny – sprawdza się w przypadku tej powieści bardzo dobrze. Bohater stopniowo rozwiązuje zagadkę, a czytelnicy zastanawiają się, po czyjej stanąć stronie.

"The Alienist"

Caleb Carr

"Alienista" to zadziwiająco dojrzały debiut książkowy nowojorskiego dziennikarza Caleba Carra. Kryminał bardzo retro, którego akcja toczy się w Nowym Jorku w 1896 roku, opowiada o serii makabrycznych zabójstw nieletnich chłopców trudniących się prostytucją. Skorumpowana policja nie potrafi sobie poradzić ze śledztwem, do akcji wkracza Laszlo Kreizler i jego grupa specjalna powołana przez Roosevelta. Kreizler to tytułowy alienista – człowiek starający się spojrzeć na zbrodnię od strony psychologicznej i wykorzystujący całą swoją wiedze, by dotrzeć do najmroczniejszych zakamarków duszy przestępcy.

Niezwykle ciekawa opowieść zawiera mnóstwo faktów i odniesień historycznych dotyczących początków kryminologii. W "Alieniście" ukazano proces narodzin zawodu profilera - zawodu, o którym dzisiaj wszyscy myślą jako o czymś oczywistym w pracy policyjnej. Książka jest mroczna, brutalna, chwilami drastyczna, ale też zaskakująca, inteligentna i klimatyczna.

"Tańczący trumniarz"

Jeffrey Deaver

Jedna z wielu powieści o Lincolnie Rhyme i Amelii Sachs, czyli duecie nietypowo rozwiązującym niezwykle skomplikowane zagadki kryminalne. Powieść stosunkowo wczesna, ukazująca początki ścisłej współpracy niepełnosprawnego detektywa i młodej nowojorskiej policjantki.

Detektyw Lincoln Rhyme, gwiazda nowojorskiej policji, ściga nieuchwytnego seryjnego mordercę zwanego Tańczącym Trumniarzem. Jedyną wskazówką, jaką ma, jest informacja o niezwykłym tatuażu mordercy, przedstawiającym śmierć tańczącą z kobietą nad otwartą trumną. Śledczy ma niewiele tropów i mało czasu, aby ocalić przyszłe ofiary psychopaty. Na dodatek ma niejasne przeczucie, że kiedyś już go spotkał. Książka jest bardzo spójna i precyzyjna, przemyślana do najdrobniejszego szczegółu. Deaver zaś jest prawdziwym mistrzem zakończeń.

"No Country for Old Men"

Cormac McCarthy

Cormac McCarthy nie jest autorem kryminałów, pisze bardzo różne książki, których wspólna cecha to… pesymizm. Jego widzenie świata jest szare albo czarne i bardzo rzadko w tych powieściach można trafić na nutkę optymizmu. "To nie jest kraj dla starych ludzi" nie jest tu wyjątkiem.

"Ten kraj zabija człowieka w mgnieniu oka, a mimo to ludzie go kochają" - powiada jeden z bohaterów powieści. Bo mimo kryminalnego sztafażu jest to powieść o Ameryce. Nie tej znanej z kolorowych obrazków czy seriali o sławnych i bogatych - raczej o tej biednej, prowincjonalnej, w której ludzie walczą o przeżycie choćby jeszcze jednego dnia.

Jest 1980 rok. Na pustkowiu tuż przy granicy z Meksykiem pewien myśliwy znajduje dwa miliony dolarów. Niedawno w trakcie transakcji narkotykowej doszło tu do krwawej strzelaniny. Llewelyn Moss przywłaszcza sobie gotówkę, marząc o rozpoczęciu nowego życia, ale jego tropem podąża psychopatyczny morderca…

Powieść McCarthy’ego to książka nasycona mrocznymi, ponurymi emocjami. Krótka, ale pełna treści, niebanalna, prosta i szczera do bólu. I bardzo pesymistyczna. Znakomity był również nagrodzony Oscarem film braci Cohen nakręcony na podstawie powieści, z Tommym Lee Jonesem, Javierem Bardemem i Joshem Brolinem w rolach głównych.

"Zapora"

Henning Mankell

Henning Mankell to marka sama w sobie. Jego Skandynawia to kraj odstający od powszechnie znanego stereotypu. W pisanych przez siebie powieściach często umieszcza wnikliwe obserwacje socjologiczne, opisuje ciemne strony nowoczesnego społeczeństwa. Jego postacie są bardzo żywe mimo „papierowego” rodowodu i więcej mówią nam o współczesności niż niejedno naukowe opracowanie. W dorobku Mankella jest wiele znakomitych pozycji, my proponujemy jedną z powieści niezwykle popularnego cyklu o komisarzu Wallanderze.

W Ystad dwie nastolatki zabijają taksówkarza, w innej części miasta przed bankomatem zostaje znaleziony martwy człowiek z rozbitą głową. To pozornie odległe od siebie, zupełnie typowe sprawy, ale Kurt Wallander podejrzewa, że kryje się w tym coś więcej. Nieświadomy rozmiaru niebezpieczeństwa, osamotniony i nękany problemami osobistymi, wkracza w świat wielkich finansów i tajnych stowarzyszeń. Tym razem musi wykazać, że w cyberprzestrzeni jest równie skuteczny co w realnym świecie.

"Zapora" to powieść prawdziwie fascynująca, opisująca niezwykły świat, w którym pospolite przestępstwa łączą się ze spiskami na skalę światową. Jak zawsze u pisarza, mamy do czynienia z niezwykłą, wciągającą od pierwszych chwil opowieścią o brutalnym świecie małych i wielkich zbrodni. Książka, jak wiele innych pozycji tego autora, została zekranizowana w formie miniserialu produkcji szwedzkiej i serialu produkcji BBC z Kennethem Branaghiem w roli Wallandera.

"Dziewczyna z sąsiedztwa"

Jack Ketchum

Książka wymykająca się ścisłym definicjom. Jest to i kryminał, i thriller, i horror, a nade wszystko powieść o prawdziwej, a jednocześnie banalnej grozie. O tym, co może dziać się za zamkniętymi drzwiami wielu domów, u sąsiadów, którym kłaniamy się codziennie na ulicy. To książka, którą KAŻDY powinien przeczytać i bardzo głęboko przemyśleć.

„Są rzeczy, o których wiesz, że prędzej umrzesz, niż o nich komukolwiek powiesz.
Rzeczy, o których wiesz, że lepiej byłoby umrzeć niż je zobaczyć.
Ja je widziałem" powiada David. I zaczyna swoją opowieść o zwykłych ludziach, o tym, jak łatwo człowiek zamienia się w bestię.

To wstrząsający i niezwykły thriller, poruszający tym bardziej, że oparty na faktach, niepodkoloryzowany przez Ketchuma, opisujący zdarzenia, które naprawdę miały miejsce w pewnej rodzinie zastępczej w typowym amerykańskim mieście, wśród zwykłych ludzi. Ta książka jest prawdziwa, to zdarzyło się naprawdę i ta myśl potęguje przerażenie, z jakim czyta się "Dziewczynę z sąsiedztwa".

Lubisz kryminały? Do sprzedaży właśnie trafiła nowa książka Jo Nesbø, "Blod på snø". To rozgrywająca się w latach 70. w Oslo historia Olava Johansena. Olav zarabia na życie jako płatny morderca. Nie ma przyjaciół ani rodziny. Pewnego dnia spotyka kobietę swoich marzeń, ale… Po pierwsze, ona jest żoną jego szefa. Po drugie, Olav właśnie dostał zlecenie, by ją zabić.

Najnowsza powieść norweskiego specjalisty od mocnych wrażeń porównywana jest przez krytyków do filmów Quentina Tarantino czy braci Coen i pokazuje, że nawet bez Harry’ego Hole Nesbø wzbija się na pisarskie wyżyny.

"Blod på snø" została wydana już w Norwegii, Wielkiej Brytanii, USA i Danii, gdzie natychmiast trafiła na szczyty list bestsellerów.

Teraz jest dostępna również w Polsce.