Powieść historyczna ma długą... historię, a moda na opowieści osadzone w naszej przeszłości regularnie pojawia się i znika. W ostatnich latach narasta ich popularność w naszym kraju, chociażby za sprawą kryminałów retro czy książek Elżbiety Cherezińskiej. To dobra okazja, by przyjrzeć się nieco starszym pozycjom w tym gatunku.

W niniejszym tekście przedstawiamy 10 klasycznych powieści i cykli historycznych, które zostały napisane w XX wieku. Oczywiście nie należy także zapominać o świetnych wcześniejszych pozycjach, jak chociażby niektóre powieści Alexandra Dumas, Lewisa Wallace’a czy Waltera Scotta, ale dopiero zeszły wiek pokazał pełne spektrum możliwości kryjących się w powieściach historycznych.

Wśród 10 książek nie jest oczywiście możliwe wymienienie wszystkich wybitnych dzieł, więc postawiliśmy na różnorodność: kluczem wyboru były różne epoki, miejsca i sposób prowadzenia fabuły.

Oto nasz wybór najlepszych powieści historycznych z XX wieku:

Il nome della rosa, Umberto Eco

Zestawienie otwiera powieść niedawno zmarłego Umberto Eco – jest to jego pierwsza książka i przez wielu uważana jednocześnie za najlepszą. Imię róży ukazało się po raz pierwszy w 1980 roku. Jej sukces czytelniczy był wielkim zaskoczeniem dla teoretyków i krytyków literatury, a stała się wzorem dla licznych naśladowców. Erudycyjna, pełna detali i realizmu, ma jednocześnie interesującą fabułę i barwne postaci. Jej Der Name der Rose, chociaż dobra, oddaje tylko część zamysłu Eco.

Listopad 1327 roku. Do znamienitego opactwa benedyktynów w północnych Włoszech przybywa uczony franciszkanin, Wilhelm z Baskerville, któremu towarzyszy uczeń i sekretarz, nowicjusz Adso z Melku. W klasztorze panuje ponury nastrój. Opat zwraca się do Wilhelma z prośbą o pomoc w rozwikłaniu zagadki tajemniczej śmierci jednego z mnichów. Sprawa jest nagląca, gdyż za kilka dni w opactwie ma się odbyć ważna debata teologiczna, w której wezmą udział dostojnicy kościelni, z wielkim inkwizytorem Bernardem Gui na czele. Tymczasem dochodzi do kolejnych morderstw. Przenikliwy Anglik orientuje się, że wyjaśnienia mrocznego sekretu należy szukać w klasztornej bibliotece. Bogaty księgozbiór, w którym nie brak dzieł uważanych za niebezpieczne, mieści się w salach tworzących labirynt. Intruz może tam łatwo zabłądzić, a nawet – jak krążą słuchy – postradać zmysły.

Sinuhe, egyptiläinen, Mika Waltari

Najsłynniejsza powieść historyczna Miki Waltariego – fińskiego autora specjalizującego się w powieściach historycznych. To barwny, ale wierny prawdzie historycznej obraz czasów rewolucji religijnej i społecznej w czasach faraona Amenofisa IV, która zostaje opisana w pamiętniku egipskiego lekarza. Warto przeczytać, podobnie jak inne powieści tego autora.

Sinuhe, jako królewski trepanator związany z najwybitniejszymi osobistościami epoki, zostaje wmieszany w ówczesne wydarzenia i intrygi. Ciesząc się bezgranicznym zaufaniem władcy „doliny Nilu”, przemierza w misji Syrię, Babilonię, Kretę i kraj Hatti, przeżywa wojny i prześladowania, kocha i nienawidzi, by wreszcie u schyłku życia poznać straszliwą tajemnicę związaną ze swymi narodzinami i odkryć własne przeznaczenie, które nie mogło się wypełnić skutkiem przedziwnych zrządzeń losu.

Les Rois maudits, Maurice Druon

Maurice Druon w siedmiotomowym cyklu, czerpiąc z kronik, odmalował niezwykle barwny i dramatyczny obraz czternastowiecznej Francji. Dworskie intrygi, burzliwe namiętności, ludzkie dramaty są tłem dla ponadczasowej opowieści o władzy, żądzy i zemście. Nic dziwnego, że nowe wydanie w Polsce reklamuje sam George R.R. Martin, stawiając prozę Druona jako wzór dla swojej twórczości.

18 marca 1314 roku Jakub de Molay, wielki mistrz templariuszy, konając na stosie, rzucił klątwę na swoich prześladowców. Czy ziści się jego złowieszcza przepowiednia? Czy przekleństwo uderzy w niezłomnego Filipa Pięknego, zwanego królem z żelaza? Jaką cenę zapłaci Francja za zburzenie potęgi Zakonu Rycerzy Świątyni?

Dzikowy skarb, Karol Bunsch

Wśród polskich powieściopisarzy historycznych na szczególne wyróżnienie zasługuje Karol Bunsch. Stworzył między innymi kilkunastotomowy cykl (zapoczątkowany Dzikowym skarbem), w którym opisuje dzieje Polski pod panowaniem władców z dynastii Piastów. Autor świetnie łączy trzymające w napięciu fabuły i opowieści o zwykłych ludziach z ważnymi wydarzeniami z naszej historii.

Dzikowy skarb rozpoczyna cykl powieści piastowskich. Akcja utworu, nakreślona na barwnym tle obyczajowym, wpleciona jest w historyczne wydarzenia z czasów panowania Mieszka I i jego walk z Niemcami.

I, Claudius, Robert Graves

Napisana w postaci fikcyjnej autobiografii powieść Roberta Gravesa należy niewątpliwie do klasyki literatury światowej. To opis pięćdziesięciu lat życia Klaudiusza, do momentu objęcia przez niego godności cesarskiej. W książce zaprezentowana jest bezwzględna walka o władzę, intrygi i morderstwa. Ciąg dalszy historii można odnaleźć w powieści Klaudiusz i Messalina.

Matka nazywała go monstrum stworzonym, lecz nie dokończonym przez naturę. Babka, Liwia, odnosiła się doń z pogardą. August wolał nie pokazywać się z nim publicznie, choć dostrzegał jego zalety. Przez pół wieku Klaudiusz, kulawy jąkała uważany za półgłówka, ale człowiek uczciwy, prawy i lojalny, pozostawał w cieniu, aż przypadek zrządził, że został cesarzem. Tylko on przetrwał wszystkie spiski i zbrodnie, które kolejno zabierały członków jego rodziny.