Gatunek płaszcza i szpady zalicza się do filmów przygodowo-kostiumowych (swashbuckers). Najważniejszą rolę gra oczywiście główny bohater. Dzielny, o wielkim sercu, nieustraszony i wyśmienicie władający białą bronią. Zazwyczaj jest to rycerz (np. król Artur) albo szlachetny rozbójnik (np. Robin Hood). Walczy nie tylko o swoją sprawę, ale staje również w obronie pokrzywdzonych. Może też występować w obronie królów lub możnowładców, których panowanie, a nawet życie są zagrożone przez intrygę i spisek. Mimo licznych przeciwności bohater zawsze odnosi zwycięstwo. Dzieje się tak za sprawą jego odwagi, fizycznej sprawności oraz wielkiego sprytu i wiary w słuszność danej sprawy. Przeciwnikiem głównego bohatera jest czarny charakter, intrygant, chciwiec albo zbrodniarz. Przeważnie przegrywa - pomimo przewagi środków, którymi dysponuje.

Akcja filmów płaszcza i szpady rozgrywa się w przeszłości (zazwyczaj między XVI a XVIII w.), w atrakcyjnej scenerii. Zmyślne losy bohaterów splatają się z historycznymi wydarzeniami, które stanowią tło dla awanturniczych przygód oraz miłosnych perypetii. Charakterystycznym elementem są również efektowne sceny pojedynków, ucieczek oraz pościgów. Typowe dla tych filmów jest oczywiście wykorzystanie kostiumu z epoki. Często wykorzystywane rekwizyty to peleryna i szpada/miecz.

Kino płaszcza i szpady rozwinęło się ze średniowiecznych eposów rycerskich, powieści łotrzykowskich czy romantycznej powieści historycznej. Dlatego też reżyserzy i producenci tego typu filmów często sięgają do literatury pięknej - w szczególności do powieści Aleksandra Dumasa czy Rafaela Sabatini.

Najpopularniejszymi bohaterami tego gatunku są: Trzej Muszkieterowie, Zorro, Robin Hood oraz Król Artur i Rycerze Okrągłego Stołu. Do swashbuckers zaliczyć również można filmy korsarskie, o których pisałam wcześniej tutaj.

Trudno jest doszukać się pierwszego filmu, jaki powstał w omawianym gatunku. Niektórzy badacze historii kina wskazują na pierwszą adaptację powieści Aleksandra Dumasa – film Georges'a Melies z 1903 roku pt. „Muszkieterowie królowej”.

Na pewno pierwszym filmem, który stał się hitem swoich czasów, był „Znak Zorro” Freda Niblo z 1920 roku. Była to adaptacja, drukowanej wówczas w odcinkach na łamach popularnego tygodnika „All Story Weekly Magazin”, powieści pisarza kalifornijskiego Johnstona McCulleya pt. „Przekleństwo Capistrano”. Po premierze filmu powieści Culleya stała się swoistym bestsellerem. W rolę tytułowego Zorro wcielił się Douglas Fairbanks. Dziś nazwalibyśmy go celebrytą - był popularny nie tylko za sprawą filmów, w których grał, ale również przez romans i późniejsze małżeństwo z Mary Pickford. Zostali oni okrzyknięci „królewską parą Hollywood”.

Sukcesy Douglasa doprowadziły do tego, że filmowcy i producenci zwrócili się w kierunku filmów przygodowo-kostiumowych. W 1923 roku powstała adaptacja powieści Victora Hugo „Dzwonnik z Notre Dame” w reżyserii Wallace'a Worsleya. W tym samym roku powstał również „Scaramouche” w wykonaniu Rexa Ingrama. Była to z kolei ekranizacja powieści Rafaela Sabatiniego. W 1925 roku Rupert Julian stworzył „Upiora w operze”, który był inspirowany powieścią Gastona Leroux. Natomiast w roku 1926 powstał „Don Juan” w reżyserii Alana Croslanda. Był to pierwszy na świecie film, w którym zsynchronizowano efekty dźwiękowe ze ścieżką muzyczną (ale bez dialogów).

Tuż po Douglasie pojawiła się nowa gwiazda gatunku - Errol Flynn, który zasłyną w filmie „Kapitan Blood” z 1935 roku w reżyserii Michaela Curtina. Partnerką Flynna była przeurocza Olivia de Havilland. Wystąpili oni razem w siedmiu produkcjach. Flynn wielokrotnie współpracował również z reżyserem Michaelem Curtizem. Wystąpił w jego dwunastu filmach, m.in. w „Szarży lekkiej brygady” (1936) czy „Przygodach Robin Hooda” (1938).

W latach 50. i 60. w gatunku płaszcza i szpady specjalizowała się przede wszystkim kinematografia francuska. Powstały takie filmy jak „Fanfan Tulipan” (1951, Christiana-Jaque’a), „Garbus” (1959, A. Hunebelle’a), „Kapitan Fracasse” (1961, P. Gasparda-Huit), „Hrabia Monte Christo” (1961, Autanta-Lary), „Cartouche-zabójca” (1961, P. de Broki). W Stanach Zjednoczonych powstawały filmy przede wszystkim o legendarnych bohaterach: „Robin Hood” (1922), „Przygody Robin Hooda” (1938), „Znak Zorro” (1940).

Film płaszcza i szpady podobnie jak film korsarski wykorzystywał ciągle ten sam materiał. Te same podstawowe wątki były w różny sposób przetwarzane - zmieniali się jedynie aktorzy, scenografia i muzyka. Dlatego gatunek szybko się wyczerpał. Dziś trudno znaleźć przykłady filmów z tego gatunku, choć w 2014 roku BBC wypuściło całkiem dobry serial "The Musketeers".

Ponieważ każdy z bohaterów filmów płaszcza i szpady zasługuje na osobny artykuł, nie będę dziś przybliżać ich sylwetek. Na przestrzeni lat powstało wiele seriali, filmów oraz bajek poświęconych legendarnym bohaterom. Nie sposób zliczyć i wymienić wszystkich, ale w kolejnych artykułach, które będą poświęcone wspomnianym tutaj postaciom, postaram się przybliżyć te najważniejsze.