„Zwariowany świat Malcolma” – bycie geniuszem nie jest łatwe

Zwariowany świat Malcolma to amerykański sitcom stworzony przez Linwooda Boomera dla telewizji FOX. Serial miał premierę 9 stycznia 2000 roku i wytrwał na antenie przez siedem sezonów. 14 maja 2006 roku został wyemitowany ostatni, 151. odcinek. Serial opowiada losy nietypowej rodziny z czterema, a później pięcioma synami. Rodzina to nietypowa, bo każdy jej członek ma zupełnie inny charakter, co prowadzi do ciągłego się ich ścierania.

[image-browser playlist="605790" suggest=""]©2000 20th Television

Większość odcinków opowiada jednocześnie dwie, trzy, a czasami nawet cztery osobne historie dotyczące części rodziny, albo poszczególnych jej członków. Historie te oczywiście często się ze sobą zazębiają. Zdarzają się też jednak odcinki, opowiadające jedną, wspólną dla całej rodziny historię. Fabuła serialu ewoluuje wraz z kolejnymi sezonami, przez co można w samej produkcji określić cztery okresy. Pierwszy sezon jest najbardziej familijny i tematy w nim podejmowane są nastawione bardziej na młodego widza. Jeśli ktoś zatem oglądał tylko pierwsze odcinki i na tym poprzestał, to zapewniam, że w kolejnych sezonach jest spora odmiana. Sezony drugi i trzeci stanowią kolejny etap serialu. Najbardziej widoczne są w zmiany w szkole Malcolma, głównie dzięki temu serial przestaje być ukierunkowany w stronę najmłodszych. Sezony czwarty i piąty osobiście uważam, za złoty okres serialu. Czwarty sezon jest zdominowany przez ciążę Lois, co znacznie wpływa na fabułe, prowadząc do wielu komicznych sytuacji. W piątym sezonie zaś dużo czasu poświęcone jest na problemy z firmą Hala i zajmowaniem się nowym dzieckiem. Inni bohaterowie też nie są pomijani - Malcolm i Reese mają pierwsze prace i pojawiają się również ich pierwsze miłości. I wreszcie mamy też szósty i siódmy sezon, który charakteryzuje się wypadnięciem Francisa z głównej obsady, wzrost znaczenia Deweya i jego nowej klasy oraz większe wykorzystywanie Jamiego.

W większości niezależny wątek stanowi Francis, który dwa pierwsze sezony spędza w szkole wojskowej. Po skończeniu 18 lat ucieka z niej w trzecim sezonie na Alaskę, gdzie poznaje żonę, Piamę, po czym kolejne dwie serie spędzają razem pracując na ranczu Grotta. Pod koniec serialu zrezygnowano z wątku Francisa i pojawia się on tylko w kilku odcinkach.

Tytułowym bohaterem serialu jest Malcolm (grany przez Frankiego Muniza), który jest geniuszem. W parze z intelektem niestety jednak nie idą inne cechy charakteru - jest również aroganckim egoistą, który ciągle narzeka i krytykuje innych. Prawie nie ma przyjaciół, a jego niewyparzony język sprowadza na niego wiele niepowodzeń. Naturalnie nie obwinia za to siebie, ale głównie swoją matkę. Przez 3 pierwsze sezony uczy się w klasie dla uzdolnionych uczniów i tylko wśród nich udaje mu się zdobyć przyjaciół. Kolejne sezony spędza w liceum, gdzie nie radzi sobie ani z dziewczynami, ani z poznawaniem przyjaciół.

W rodzinie rządzi Lois (w tej roli Jane Kaczmarek), która pracuje w supermarkecie. Jest porywcza, uparta, bardzo często krzyczy na dzieci, chcąc je kontrolować. Nienawidzi, jak ktoś się jej sprzeciwia. Jej synowie uważają ją za tyrana, chcącego ich ciągle kontrolować i obwiniają ją za swoje porażki. Jej mężem jest Hal (Bryan Cranston), który pełni bliżej nieokreśloną funkcję w biurze. W piątym sezonie traci tę pracę i zostaje oskarżony w wyniku przekrętów w jego firmie. Zostaje uniewinniony, gdy okazało się, że przez lenistwo (nie chodził do pracy w piątki), jako jedyny nie zarobił nic na boku. Jest trochę zdziecinniały, zdecydowanie łagodniej traktuje synów niż Lois. Wielokrotnie, przez byle głupstwa wpada w obsesję na jakimś punkcie, albo przeżywa załamanie nerwowe (np. przez obejrzenie horroru w telewizji), co zawsze kończy się popisem gry aktorskiej Cranstona i jednymi z najlepszych scen w serialu.

Najstarszym synem jest Francis (Christopher Masterson), którego z powodu złego zachowania rodzice wysyłają do szkoły wojskowej. Francis za wszystkie swoje niepowodzenia i problemy obwinia Lois. Jego wątek jest w dużym stopniu niezależny i przez większość odcinków jego jedyną interakcją z resztą rodziny są rozmowy telefoniczne. Jest wzorem dla reszty braci. Reese, grany przez Justina Berfielda, jest najbardziej żywiołowy i najmniej rozgarnięty z całej rodziny. Czerpie radość z niepowodzeń innych, a jego głównym zajęciem w szkole jest bicie i znęcanie się nad innymi uczniami. Ma przez to trudności z nawiązywaniem kontaktów i poza domem prowadzi życie samotnika.

Najmłodszym synem jest Dewey, w którego wciela się Erik Per Sullivan. Jest bardzo inteligentny, utalentowany muzycznie (sam napisał nawet operę), co ujawnia się w ostatnich sezonach. W piątej serii, Malcolm chcąc ratować go przed tym, co sam przeszedł w klasie dla kujonów, każe mu sfałszować test kompetencyjny i Dewey trafia do klasy specjalnej. Staje się tam szybko nieformalnym przywódcą i uczy inne dzieci, czego nie robią nauczyciele. Z racji bycia najmłodszym często kończy jako ofiara przedziwnych pomysłów swoich starszych braci. W czwartym sezonie sytuacja rodzinna ulega sporej zmianie - Lois rodzi piątego syna, Jamiego, który jako jedyny potrafił ją złamać. Doprowadza nawet do tego, że nie chciała się już nim zajmować i myślała jak rozwiązać ten problem na zawsze. Jamie przez trzy sezony wypowiada tylko jedno zdanie: "Zamknij się!", gdy Lois stara się zmusić go do mówienia.

Siłą serialu są postacie drugoplanowe. Prym wiedzie tu nieśmiertelna babcia Ida, grana przez nieśmiertelną Cloris Leachman, która zgarnęła zresztą za tę rolę dwie statuetki Emmy. Swoją grą sprawia, że w każdym odcinku z jej udziałem, reszta postaci zostaje zepchnięta na dalszy plan. Nienawidzi jej całą rodzina - jest chciwą (potrafiła sprowadzić rodzinę na skraj bankructwa pozwem sądowym), zgorzkniałą, chamską rasistką. Warto zwrócić jeszcze uwagę na kolegów z klasy Malcolma i Deweya - wszyscy mimo młodego wieku i braku doświadczenia aktorskiego grają znakomicie, wcielając się w całkiem nietuzinkowe postacie.

Z kilku powodów serial nie potoczył się tak, jak chcieli tego twórcy i widzowie. W czasie zdjęć do trzeciego sezonu zachorowała Jane Kaczmarek, co doprowadziło skrócenia tego sezonu o dwa odcinki. Jej choroba spowodowała, że trzeci sezon nie doczekał się prawdziwego odcinka finałowego. Zamiast tego przemontowano jedynie odcinek, który miał być wyemitowany wcześniej. Po piątym sezonie z głównej obsady zniknął Francis, by w pozostałych dwóch sezonach pojawić się tylko kilka razy, co też oczywiście nie spodobało się widzom. Przyczyną były finanse - przy spadającej oglądalności trzeba było dopiąć budżet, a najłatwiej było zrezygnować właśnie z Francisa, którego wątki były zawsze najmniej powiązane z jego rodziną. Dziwne może wydawać się też to, że Malcolm chodził do liceum jak zwykły uczeń, mimo że był mądrzejszy od swoich nauczycieli... Pierwotnie nawet w szóstym sezonie miał być już na studiach, ale ostatecznie wycofano się z tego.

Każdy odcinek serialu rozpoczynał się od tzw. cold open, czyli krótkiej, trwającej około minutę sceny, zupełnie niezwiązanej z fabułą dalszej części odcinka. Wyjątkiem były tutaj tylko odcinki podwójne - wtedy w drugim był skrót wydarzeń z poprzedniego odcinka. Malcolm bardzo często "burzył czwartą ścianę" i zwracał się bezpośrednio do kamery, komentując aktualnie dziejące się wydarzenia (podobnie jak choćby René z "Allo 'Allo!"). W serialu nie usłyszymy sztucznego śmiechu. Serial był kręcony zarówno w studiu, jak i w plenerze. Dom rodziny naprawdę istnieje - jest położony w Los Angeles i był wynajmowany (płacono za niego od 3000 do 4000 dolarów dziennie). Wykorzystywano go głównie do zdjęć na zewnątrz, bo wnętrza zostały dokładnie odtworzone w studiu. Odcinki dziejące się w innych miejscach (np. Las Vegas, pustynia) nie były podobnie jak większość sitcomów kręcone w studiu, ale w prawdziwych lokacjach.

Twórcy serialu wielokrotnie starali się urozmaicać serial, robiąc niestandardowe odcinki, albo wprowadzając do odcinka sceny inspirowane innymi produkcjami (jak np. ucieczka Hala z supermarketu niczym Indiana Jones z charakterystycznym motywem Johna Williamsa w tle). Mieliśmy również odcinek, w którym oglądamy akcję z perspektywy różnych pomieszczeń w domu, przez co te same wydarzenia wyglądają zupełnie inaczej. W jednym z odcinków Malcolm i Reese jadą na kręgle i widzimy dwie alternatywne wersje rozwoju wydarzeń, gdy zawozi ich Lois albo Hal. W innym odcinku, gdy Hal walczył z mrówkami, często widzieliśmy akcję z ich perspektywy. Jeszcze innym razem widzieliśmy sceny, gdzie Lois wyobraża sobie, co by było, gdyby miała same córki.

Muzyka w serialu odgrywała znaczącą rolę. Tytułową piosenkę pod tytułem "Boss of Me" napisał zespół They Might Be Giants, za co odebrał nagrodę Grammy. W samym serialu usłyszymy zresztą jeszcze kilka piosenek tego zespołu.

Oglądając produkcję usłyszymy kawałki z najróżniejszych gatunków muzycznych w wykonaniu takich zespołów i wykonawców jak Queen, ABBA, Elvis Costello, The Chemical Brothers, Phil Collins, Madonna, Celine Dion Basement Jaxx, Sum 41 i wielu innych. Muzyka podkreślająca aktualnie dziejące się wydarzenia zastępuje poniekąd sztuczny śmiech, co bardziej przypomina film, niż klasyczny sitcom.

Interesujące jest to, że w serialu pomijane są podstawowe informacje. Nazwisko rodziny pojawiło się tylko raz. W pilotowym odcinku Francis miał napisane na szkolnym mundurku "Wilkerson". Twórcy postanowili jednak, że rodzina nie potrzebuje nazwiska i na planie żartowano, że to nazwisko brzmi "Nolastname" (czyli "Beznazwiskowcy"). W ostatnim odcinku, gdy Malcolm jest proszony na scenę nie słychać nazwiska, gdyż akurat w tym momencie następuje awaria mikrofonu. Z ruchu ust dyrektora jednak można odczytać "Nolastname"... Nigdy nie ujawniono także miejsca zamieszkania rodziny. Na podstawie różnych odwiedzanych obiektów można stwierdzić, że znajduje się gdzieś w Kalifornii. Ciekawostką jest również fakt, że Ida pochodzi z jakiegoś kraju w Europie Wschodniej, który oczywiście nie został ujawniony (najwięcej poszlak wskazuje na Chorwację). W serialu pojawia się również odniesienia do Polski (dzięki Jane Kaczmarek, która ma polskie korzenie), jak na przykład konkurs jedzenia kiełbasy.

Nigdy nie ujawniony był wiek wszystkich braci. Ten można jednak wywnioskować dzięki różnym wskazówkom pojawiającym się w serialu. Dzięki nim można założyć, że w pierwszym sezonie Francis miał 16 lat, Reese - 13, Malcolm - 12, a Dewey 7 lat. Jamie, najmłodszy syn jest młodszy od Deweya o 10 lat. Z wiekiem i ważnymi dla rodziny datami związane są jeszcze 2 ciekawostki -Francis urodził się w dniu ślubu Lois i Hala, a Jamie urodził się w ten sam dzień, co Dewey.

Serial miał premierę 9 stycznia 2000 roku na antenie telewizji FOX, ustanawiając obowiązujący do dziś rekord oglądalności pilotowego odcinka serialu w tej stacji - 23 mln widzów. Drugi odcinek miał najlepszą oglądalność w historii serialu - oszałamiające 26 mln. FOX prawie natychmiast zwiększył zamówienie pierwszego sezonu z 13 do 16 odcinków. Oglądalność serialu co prawda spadała z sezonu na sezon, ale na to wielki wpływ miało same FOX. W trzecim sezonie wyemitowano specjalny, godzinny odcinek po Super Bowl, który zgromadził ponad 21 milionów widzów. W odcinku pojawiło się gościnnie wiele gwiazd w niecodziennych rolach (np. Magic Johnson jako silna hokeistka).

FOX znany jest z "dziwnego" traktowania swoich produkcji i nie inaczej było ze Zwariowanym światem Malcolma. Zmieniano dni i godziny emisji, robiąc miejsce na innych programów, bądź starając się wykorzystać popularność Malcolma i pomóc innym programom. Serial pierwotnie emitowany był w niedziele, tworząc bardzo silne pasmo razem z Simpsonami (Malcolm często był określany zresztą mianem aktorskiej wersji Simpsonów). Drugi i trzeci sezon startowały w listopadzie i do grudnia były emitowane dwa razy w tygodniu w środy i niedziele, a od stycznia już tylko w niedziele. Sezony 4-6 były emitowane tylko w niedziele, ale również nietypowo - startowały bowiem w listopadzie. Przez te sezony zmieniano za to godzinę emisji. Sezon siódmy natomiast wystartował we wrześniu, ale był emitowany w piątki, czyli dzień najgorszy dla seriali w amerykańskiej telewizji. Oglądalność siódmego sezonu spadła dramatycznie (średnio jedynie 3,8 mln) i w styczniu ogłoszono decyzję o anulowaniu serialu i zmieniono porę emisji na pierwotną, czyli niedziele o 20:30. FOX przenosząc serial na piątek znacznie przyśpieszył jego zakończenie.

[image-browser playlist="605791" suggest=""]©2000 20th Television

Jeszcze dziwniejsza sprawa jest z wydaniami DVD - na tym nośniku pojawił się tylko pierwszy sezon. Kolejny miał być wydany jesienią 2003 roku, ale zrezygnowano z tego, z uwagi na "wysokie koszty licencji muzycznych". Wydanie pierwszego sezonu dobrze się sprzedało i ta decyzja FOXa była bardzo dziwna. Fani wysyłali listy i pisali petycje, ale bez rezultatów.

Zwariowany świat Malcolma przez 7 lat emisji był 66 razy nominowany do różnych nagród telewizyjnych, z czego pokonał konkutencję 14-krotnie. Otrzymał 7 nominacji do Złotych Globów i wygrał jedną statuetkę Grammy. Był również 24 razy nominowany do nagród Emmy, z czego wygrał siedmiokrotnie: dwukrotnie zdobył nagrodę za reżyserię oraz scenariusz, raz za montaż, a Cloris Leachman dwukrotnie zdobyła nagrodę za gościnny występ w serialu komediowym. Największą przegraną jest Jane Kaczmarek, która była nominowana siedmiokrotnie do nagrody Emmy dla najlepszej pierwszoplanowej aktorki w serialu komediowym i nigdy nie wygrała.

[image-browser playlist="605792" suggest=""]©2000 20th Television

Losy głównych aktorów po zakończeniu serialu potoczyły się w różny sposób. Za udział w serialu zarobili jednak ponad 10 milionów dolarów(Christopher Masterson mniej, bo tylko w 5 sezonach był w głównej obsadzie), co zagwarantowało im dobrą pozycję na co najmniej najbliższe kilka lat. Bryan Cranston stał się chyba największą gwiazdą, co zawdzięcza głównej roli w serialu Breaking Bad. Przyśpieszenia nabrała również jego kariera filmowa. Jane Kaczmarek występowała w dwóch serialach, które szybko zostały anulowane: "Help Me Help Sou" i "Raising the Bar" Obecnie ma niewielką rolę w serialu Whitney. Frankie Muniz porzucił karierę aktorską i poświęcił się swojej pasji, czyli wyścigom samochodów jednomiejscowych. Obecnie startuje w Ameryce, ale bez większych sukcesów. Justin Berfield (należy do niego rekord - jest najmłodszym aktorem, który ma na koncie 100 odcinków w dwóch różnych serialach, z czego tym drugim serialem jest "Unhappily Ever After") zajmuje się produkcją filmów i seriali - był np. jednym z producentów serialu Sons of Tucson. Erik Per Sullivan poszedł niedawno na studia, a jego serialowy brat, Christopher Masterson gra w niezależnych filmach. Jest scjentologiem i razem z bratem inwestuje w restauracje.

Serial odniósł duży sukces na świecie - prawa do jego emisji zostały sprzedane do 57 krajów i w wielu z nich był pokazywany nawet w kilku stacjach. W Stanach Zjednoczonych po emisji na kanale FOX prawa do emisji serialu kupiły stacje FX i TeenNick (gdzie wciąż utrzymuje się w ramówce). W Niemczech serial od ponad dziesięciu lat nie znika z ramówki ogólnokrajowej telewizji Pro 7.

W Polsce serial był emitowany przez Polsat (wszystkie odcinki) oraz TV4, gdzie pokazano pierwsze pięć sezonów. Później prawa do serialu kupiła stacja Comedy Central, która razem ze swoim siostrzanym kanałem CC Family pokazała wszystkie odcinki (z nowym tłumaczeniem). Znając politykę tych stacji niedługo Zwariowany świat Malcolma znowu powinien się pojawić w ich ramówce.

Zwariowany świat Malcolma polecam każdemu kto chce obejrzeć interesujący, niebanalny serial komediowy, w którym śmiech z puszki nie podpowiada nam, kiedy mamy się śmiać. To serial, który się nie zestarzał, bo dotyka ciągle aktualnych tematów. Oglądając obecnie emitowane sitcomy w kilku widać mniejsze lub większe podobieństwa do Malcolma - można zauważyć to choćby w Pępku świata. A wiadomo, że jeśli się coś kopiuje, to zawsze od najlepszych.