Nie od dziś wiadomo, że środowiska wydawnicze i filmowe podlegają modom, które oczywiście są wypadkową popularności danych formuł i fabuł. I tak w ostatnich latach można było wyróżnić kilka dominujących trendów, które najpierw pojawiły się w literaturze młodzieżowej, a później zostały przeniesione na małe i duże ekrany. Obecnie panują przede wszystkim różne przejawy fantastyki i właśnie na nich skupiamy naszą uwagę.

W tym tekście przyglądamy się produkcjom, które zadebiutowały w ostatnich kilkunastu latach. Są wśród nich filmy i seriale dla miłośników (oraz miłośniczek) wampirów i innych nadprzyrodzonych istot, klasycznej przygodowej fantasy czy dystopicznych wizji przyszłości.

Przeczytajcie, jakie ekranizacje powieści młodzieżowych można było obejrzeć w ostatnim czasie – z zaznaczeniem, że nie jest to lista kompletna. Ten segment rynku cały czas zyskuje na znaczeniu i powstaje coraz więcej produkcji przeznaczonych przede wszystkim dla nastolatków, chociaż kręcone są w ten sposób, by i starsi widzowie nie nudzili się w kinie czy przed ekranem telewizora.

Wampiry i paranormal romance

Przegląd produkcji młodzieżowych rozpoczynamy od fabuł łączących elementy romansu i przygody z wyraźnie zaznaczonym elementem nadnaturalnym. Konwencja ta została wypracowana w literaturze kobiecej pod szyldem paranormal romance, ale dość szybko została zaadaptowana także na potrzeby literatury młodzieżowej.

Rozkwit popularności tej konwencji w ekranizacjach zawdzięczamy oczywiście przeniesieniu na ekran Twilight Stephanie Meyer. Pełna wzlotów i upadków historia miłości między Bellą Swan i wampirem Edwardem cieszyła się olbrzymią popularnością; podobny los spotkał serię filmów. Niezależnie od oceny jakości książek i ich ekranizacji wyznaczyły one pewien wzorzec, który później wielokrotnie był naśladowany z mniejszym lub większym powodzeniem.

W tym gatunku wartko wspomnieć o dwóch innych produkcjach bazujących na bardzo podobnym schemacie fabularnym. Pierwszym z nich są The Vampire Diaries, będące ekranizacją serii książek L.J. Smith pod tym samym tytułem. Tu także nastolatka napotyka w szkole przystojnego młodzieńca, który okazuje się długowiecznym krwiopijcą, aczkolwiek próbującym dopasować się do ludzkiego społeczeństwa. Druga produkcja to film Vampire Academy na podstawie serii powieści Richelle Mead – tym razem bohaterkami są nastoletnie wampirzyce uczące się w szkole. Ich zadaniem jest ochrona dobrych wampirów przed ich złymi kuzynami.

Motyw szkoły i tajemniczego ucznia wykorzystuje też film Beautiful Creatures, będący adaptacją książki Kami Garcii i Margaret Stohl. Tutaj zwykłym śmiertelnikiem jest chłopak, któremu śni się tajemnicza dziewczyna. Oczywiście, jak to w takich wypadkach bywa, pewnego dnia w jego klasie pojawia się nowa uczennica bliźniaczo podobna do osoby ze snów.

Nieco inaczej wątek romantyczny i nadprzyrodzony łączy Cassandra Clare w powieściach z serii City of Bones, które doczekały się ekranizacji The Mortal Instruments: City of Bones, a także Shadowhunters. Tutaj pozornie zwykła dziewczyna odkrywa magiczną rzeczywistość, a także poznaje tajemnicę swojej przeszłości i w efekcie dołącza do oddziału wojowników chroniących ludzi przed magicznymi istotami. Jest nieco akcji i bardzo dużo dylematów sercowych.

Magia i miecz, czyli fantasy

Fantasy jest nieodmiennie popularnym gatunkiem wykorzystywanym w prozie młodzieżowej. Równie dużą popularnością cieszą się jej ekranizacje, a twórcy filmów w poszukiwaniu inspiracji sięgają zarówno po najnowsze, jak i nieco starsze powieści.

Największym hitem ostatnich lat były ekranizacje powieści J.K. Rowling o Harry Potter and the Philosopher's Stone. Na ich temat napisano wielokrotnie już wszystko, więc nie trzeba ich nikomu specjalnie przedstawiać. Warto jedynie zaznaczyć, że pojawia się w nich motyw, który dominuje w większości produkcji fantasy. Chodzi mianowicie o przenikanie się świata naszego i magicznego, przechodzenie z jednego do drugiego i odkrywanie przez młodych bohaterów nieznanych realiów.

Wątek ten nie jest rzecz jasna niczym oryginalnym w fantasy i pojawia się w literaturze już od dawna. Przykładem niech będą chociażby The Chronicles of Narnia C.S. Lewisa, w których grupa dzieci znajduje przejście do magicznej krainy. Książki te doczekały się oczywiście ekranizacji, w tym kilku w ostatnich latach.

Podobny schemat fabularny ma film Bridge to Terabithia na podstawie powieści Katherine Paterson, w której dwójka bohaterów odkrywa w lesie magiczną krainę, w której przeżywają liczne przygody. Również w The Golden Compass, ekranizacji pierwszej części His Dark Materials Philipa Pullmana, można doszukać się takiego rozwiązania. Ciekawą wariację na ten temat można odnaleźć także w filmie Inkheart – tam bohaterka posiada moc przywoływania obrazów i istot z przeczytanych książek.

Nieco inaczej rzecz ma się z przygodami Percy’ego Jacksona. Do tej pory ukazały się dwie ekranizacje powieści Ricka Riordana: Percy Jackson & the Olympians: The Lightning Thief oraz Percy Jackson: Sea of Monsters – tu element nadnaturalny (czyli postacie i potwory z greckiej mitologii) wkraczają do naszego świata, co stanowi nie lada wyzwanie dla nastoletniego bohatera. Natomiast w serialu The Secret Circle na podstawie powieści L. J. Smith bohaterka odkrywa magiczną tajemnicę skrywaną w swojej rodzinie.

Pojawiały się także adaptacje powieści będących klasycznymi przykładami fantasy dziejącej się w wymyślonych światach. Do tej grupy można zaliczyć ekranizacje popularnych serii The Spook’s Revenge Josepha Delaneya (Seventh Son) i Eragon Christopeha Paoliniego, jednakże obie produkcje nie spotkały się z uznaniem fanów.

Wśród innych ekranizacji powieści fantasy dla młodzieży warto zwrócić uwagę na The Book Thief, The Spiderwick Chronicles czy niedawno goszczącą na naszych ekranach Goosebumps.

Na koniec krótko o dwóch specyficznych produkcjach. Pierwszą jest The Hobbit, który został nakręcony przez Petera Jacksona na podstawie powieści J.R.R. Tolkiena przeznaczonej dla młodszego czytelnika, ale same filmy nie mają już takiego charakteru. Odmienne podejście prezentują The Shannara Chronicles, w których (teoretycznie) fantasy dla dorosłych została przez MTV przekształcona w formułę serialu młodzieżowego.

SF, dystopie i postapo

Każda moda musi się od czegoś zacząć. Popularność powieściowych dystopii dla młodzieży pojawiła się za sprawą prozy Suzanne Collins. Jej The Hunger Games okazały się hitem, co pociągnęło za sobą równie popularne ekranizacje jej twórczości. Dzielna Katniss Everdeen walcząca z niesprawiedliwym systemem na stałe już zagościła w kanonie, a także zainspirowała innych twórców. Co ciekawe, w poszukiwaniu inspiracji scenarzyści sięgają również po starsze pozycje. Tak było chociażby w przypadku The Giver – dość nieudanej (także za sprawą mylącej kampanii reklamowej) ekranizacji The Giver Lois Lowry.

Podobne motywy, podlane elementami postapo, prezentuje seria Divergent autorstwa Veroniki Roth. Tu na zgliszczach Chicago wyrosło kastowe społeczeństwo, które dalekie jest od sprawiedliwości. Za sprawą głównej bohaterki, niepasującej do systemu, istnieje jednak możliwość zmian. Inna seria – The Maze Runner Jamesa Dashnera – jeszcze bardziej wyraziście podkreśla motywy postapo, a także koncentruje się na survivalowym aspekcie przygodowym.

Elementy postapo i science fiction pojawiają się w The 5th Wave powieści Ricka Yanceya The 5th Wave. Tu przyczyną zagłady jest inwazja z kosmosu rozłożona na kilka faz: każda z nich przynosi nowe kłopoty dla resztek ludzkości.

Czasem sztafaż nie ma znaczenia, przede wszystkim liczy się konwencja. I tak w The Host mamy inwazję obcych opanowujących ludzkie ciała, ale tak poza tym to typowa dla prozy Stephanie Meyer romantyczna opowieść o trudnej miłości. Także I Am Number Four na podstawie powieści Pittacusa Lore to przede wszystkim historia nastolatka, który schronił się na Ziemi przed zagrożeniem ze strony potężnych mocy z kosmosu.

Mniejszą popularnością cieszą się ekranizacje osadzone w konwencji bardziej tradycyjnej science fiction. Warto jednak zwrócić uwagę na Ender's Game – ekranizacja świetnej Ender's Game Orsona Scotta Carda spotkała się ze zróżnicowanym odbiorem, ale bez wątpienia warto na nią zwrócić uwagę.