ArtRage

Po dobrze przyjętej Nocy szpilek Santiago Roncagliolo w kolejnej wydanej przez Art Rage powieści, Roku, w którym narodził się diabeł, znów wracamy do Limy, macierzystego miasta pisarza. Tym razem jednak cofamy się aż do I połowy XVII wieku i trafiamy do metropolii, w której mieszają się kultury, religie, tradycje i interesy. O burzliwych wydarzeniach opowiada Alonso Morales, wychowany przez matkę młodzieniec, który w zasadzie nie pamięta ojca, pracującego ponoć wśród zbierających maniok w odległym Quives Indian. Alonso dzięki determinacji matki i wsparciu jej znajomego proboszcza trafia do Świętego Oficjum. Co prawda nie może liczyć na wymarzone przez matkę stanowisko prokuratora, ale zostaje inkwizycyjnym konstablem. Nowa pozycja nie wiąże się z żadnym dochodem, Alonso – a wraz z nim i czytelnik – zyskuje jednak dzięki niej szansę poznawania rozmaitych zakątków Miasta Królów. W otwierającej powieść scenie narrator trafia do klasztoru klarysek, gdzie jedna z nowicjuszek, Ignacia Prieto, rodzi potworne, podobne do diabła dziecko. Zabrana przez Alonso i jego ludzi kobieta zostaje po drodze porwana przez tajemniczych napastników, podróżujących charakterystyczną karetą, która w oczach narratora przybiera wręcz upiorną postać. Niedługo potem pokaleczone zwłoki bohaterki lądują pod miejskim murem, a kwestia tożsamości porywaczy pozostaje nieznana.

Narracja Roku, w którym narodził się diabeł jest pierwszoosobowa. Wydarzenia poznajemy z perspektywy nieco późniejszej. Alonso spowiada się przed trybunałem Inkwizycji, który ma zdecydować o świętości – czy też szatańskości – Róży Flores de Oliva. Przy okazji jednak opowiada o swoim życiu, codziennych obowiązkach inkwizytora oraz rozwiązywaniu zagadki zabójstwa matki diabelskiego dziecka, ale też o szukaniu nieznanego ojca i lawirowaniu między rozmaitymi układami politycznymi czy towarzyskimi.

Źródło: ArtRage

Wartko mknącą i angażującą fabułę wzbogacają żywe, interesujące postacie: drobny, ale wyjątkowo rozpustny wicekról, markiz Esquiloche, fanatyczny inkwizytor magister Gaitán oraz wpływowy skarbnik Gonzalo de la Maza, a także dynamiczne postaci kobiece: przeorysza Mencia de Sosa, wychowana w jej klasztorze zakonnica Mulatka Jerónima i wspomniana wcześniej „ludowa święta”, Róża de Oliva. Język i obrazowanie Santiago Roncagliolo, świetnie oddane w tłumaczeniu Tomasza Pindela, zdają się autentycznie przenosić czytelników do XVII-wiecznego Miasta Królów i pozwala zrozumieć skomplikowane relacje między jego mieszkańcami. Pozornie ustalone pozycje społeczne, nakładające na kobiety, niewolników, Indian czy Maronów ścisłe ograniczenia, w istocie ulegają silnym fluktuacjom –  na przykład klasztor św. Klary stanowi swoiste odrębne terytorium, rządzące się własnymi prawami. Odległa obecność Królestwa Hiszpanii z punktu widzenia zwykłych mieszkańców Limy może się wydawać nieistotna, ale jednocześnie kładzie się cieniem choćby na równowagę sił między dworem wicekróla a Świętym Oficjum.

Interesującej scenerii towarzyszy bardzo umiejętne przedstawienie bohaterów. Trudno powiedzieć, by narrator budził sympatię, ale opis tego, jak kolejne wydarzenia otwierają Alonso oczy i w nieuchronny sposób powodują, że patrzy on na świat coraz bardziej cynicznie, jest w pełni wiarygodny. W barwnej akcji – w której pojawiają się między innymi najazd piratów, płonące stosy i rozmaite społeczne rewolucje – towarzyszy czasem element komiczny, a głównym cudem świadczącym o świętości Róży jest jej (szczęśliwie czasowe) przyrośnięcie do klęcznika. Całość tworzy inteligentną, oryginalną lekturę, umożliwiającą zajrzenie do świata, którego już nie ma. Rok, w którym narodził się diabeł to wzorowa powieść łotrzykowsko-historyczna, nakłaniająca jednocześnie do refleksji o sposobach szukania swojego miejsca w warunkach, w jakie rzucił nas los.