Asteriks. Asteriks i kociołek. Tom 13 - recenzja komiksu

naEkranie.pl

Pierwotne umiejscowienie Asteriksa i Kociołka jako trzynastego tomu, opublikowanego w 1969 roku, sytuuje go w samym sercu „złotego wieku” serii Asteriks, który przypada na lata około 1967–1972. Okres ten jest powszechnie uznawany za szczyt formy artystycznej i scenariuszowej duetu René Goscinny-Albert Uderzo. Album czerpie z najbardziej dopracowanej formuły twórców, co naturalnie podnosi oczekiwania czytelnika.

W Asteriksie i Kociołku obserwuje się subtelne odejście od wcześniejszych, często prostolinijnych narracji opartych na podróżach. Zamiast tego, komiks skupia się na wewnętrznych dynamikach wioski i zmusza głównych bohaterów do wyjścia ze strefy komfortu, stawiając ich w sytuacjach, gdzie tradycyjny magiczny wywar nie jest bezpośrednim rozwiązaniem.

Fabuła komiksu Asteriks i Kociołek rozpoczyna się od wizyty wodza sąsiedniej galijskiej wioski, Amoralfiksa, co swobodnie może oznaczać „tego, którego moralność się nie trzyma”. Bohater zwraca się do mieszkańców wioski Asteriksa z prośbą o przechowanie kociołka pełnego sestercji, rzymskich monet, aby uchronić je przed nadchodzącą wizytą poborców podatkowych.

Egmont

Asteriks, kierując się wrodzonym poczuciem odpowiedzialności i obowiązku, zgłasza się na ochotnika do pilnowania cennego kociołka. Niestety, pomimo jego czujności, kociołek zostaje skradziony, co stanowi punkt zwrotny w fabule. Zgodnie z surowymi galijskimi prawami, Asteriks zostaje wygnany z wioski. Postanawia, że nie wróci, dopóki nie odzyska pieniędzy i nie przywróci swojego honoru. Obeliks dobrowolnie towarzyszy mu w wygnaniu, a wraz z nimi wyrusza wierny pies Idefiks.

Początkowa intryga, w której Asteriks zostaje wygnany za kradzież, natychmiastowo odwraca typową narrację heroiczną. Zamiast proaktywnej misji ratunkowej czy eksploracyjnej mamy poszukiwanie napędzane poczuciem porażki i rygorem galijskiego prawa. Na ogół Asteriks jest przedstawiany jako mężny i sprytny Gal, który zawsze znajduje rozwiązanie, jednak w tym albumie to on staje się źródłem problemu, a przynajmniej winnym w oczach prawa. I ponosi tego pełne konsekwencje.

Głównym celem Asteriksa i Obeliksa staje się zarobienie wystarczającej sumy pieniędzy, aby napełnić kociołek. Jest to moment przełomowy w serii, ponieważ po raz pierwszy bohaterowie próbują zarabiać pieniądze, co prowadzi do serii zabawnych, choć często frustrujących sytuacji. Wymuszone wygnanie stawia bohaterów całkowicie poza ich ustaloną pozycją. Ich zwyczajowe metody rozwiązywania problemów, takie jak użycie magicznego wywaru, bójki z Rzymianami czy polowanie na dziki dla pożywienia okazują się nieskuteczne lub nieodpowiednie w nowym, ekonomicznym kontekście. Tworzy to żyzny grunt dla humoru wynikającego z ich naiwności i fundamentalnego braku zrozumienia cywilizowanych systemów monetarnych.

Wioska Galów, z której pochodzą Asteriks i Obeliks, funkcjonuje w systemie wspólnotowym, gdzie pieniądze i podatki są koncepcjami obcymi, a nawet wyśmiewanymi. Zmuszenie bohaterów do interakcji z tymi motywami podkreśla ich brak umiejętności w radzeniu sobie z cywilizacją. To zderzenie kultur jest źródłem zarówno humoru, jak i głębszej refleksji tematycznej. Stanowi subtelną krytykę kapitalizmu i chciwości. Ponadto w tym albumie magiczny wywar nie jest bezpośrednim rozwiązaniem problemu, co sprawia, że wyzwanie staje się dla Asteriksa bardziej intelektualne. Bohater musi polegać na swoim sprycie i pomysłowości.

Asteriks i Obeliks podejmują szereg prób zarobkowania, które kończą się komediową porażką. Powtarzające się niepowodzenia służą jako satyryczny komentarz na złożoność i absurd systemów ekonomicznych oraz cywilizowanego społeczeństwa. Ich niezdolność do zrozumienia podstawowych zasad rynkowych, jak podaż i popyt w scenie ze sprzedażą dzików, czy niuansów sztuki performatywnej w scenie teatralnej, podkreśla fundamentalne zderzenie ich prostych, opartych na honorze galijskich wartości z merkantylnym światem rzymskim. Ich próby zaangażowania się w gospodarkę opartą na pieniądzach kończą się niepowodzeniem, ponieważ stosują swoją galijską logikę – na przykład brutalną siłę lub prosty handel wymienny – do złożonych, abstrakcyjnych koncepcji finansowych. To tworzy humor poprzez niezgodność i pozwala Goscinnemu na subtelną krytykę aspektów współczesnego społeczeństwa, takich jak podatki, manipulacje rynkowe czy sztuki performatywne. Dodatkowo odniesienie do rzymskiego przysłowia ”Pecunia non olet” (pieniądz nie śmierdzi) wzmacnia ten satyryczny wymiar.

Egmont

Centralnym i najbardziej wyrazistym tematem albumu Asteriks i Kociołek jest pieniądz oraz jego zgubny, korumpujący wpływ na ludzką naturę. Ten aspekt jest wyraźnie podkreślany w oficjalnych komentarzach twórców.

Komiks w sposób niezwykle satyryczny odnosi się do kwestii podatków i merkantylizmu, ukazując ich absurdy i negatywne konsekwencje dla społeczeństwa. Album wykorzystuje postać Amoraliksa i centralny konflikt o pieniądze do ostrej krytyki chciwości i korupcyjnego wpływu bogactwa. Jest to znaczące odejście od wcześniejszych albumów, które często koncentrowały się na szerszych stereotypach kulturowych (np. Brytowie, Goci) lub na nieudolności wojskowej Rzymian. Tutaj wróg nie jest zewnętrzną siłą okupacyjną, lecz wewnętrzną galijską wadą, podkreślającą uniwersalność strasznej cechy ludzkiej natury. Fakt, że główny konflikt wynika z nieuczciwości innego Gala, a nie Rzymian, przesuwa satyryczny punkt ciężkości z zewnętrznego zagrożenia (rzymska okupacja) na wewnętrzną wadę ludzką.

Wątek rzymskiego poborcy podatkowego w Asteriksie i Kociołku jest jednym z najbardziej wyrazistych przykładów satyry politycznej w serii. Postać ta stanowi niezaprzeczalną karykaturę Valéry'ego Giscarda d'Estaing, który w momencie publikacji komiksu pełnił funkcję francuskiego ministra finansów, a później został prezydentem. Ta bezpośrednia aluzja polityczna stanowi ostrą satyrę na system podatkowy i biurokrację, która w tamtych czasach była przedmiotem publicznej debaty we Francji. Satyryczne przedstawienie poborcy podatkowego i samej koncepcji opodatkowania odzwierciedla współczesne obawy społeczno-polityczne (zarówno aktualne wtedy, gdy album ukazał się w oryginale, jak i dziś w XXI w.).

Komiks celowo kontrastuje wioskę Asteriksa, która dzięki magicznemu wywarowi jest strefą wolną od podatków – z sąsiednimi Galami, którzy nie posiadają takiego odstraszacza i są zmuszeni płacić Rzymianom. Ten kontrast podkreśla absurdalność i uciążliwość systemu podatkowego, ukazując go jako opresyjny i niesprawiedliwy.

Asteriks i Kociołek zawiera subtelne, ale znaczące metakomentarze, które świadczą o wysokim poziomie samoświadomości i dowcipu ze strony René Goscinny'ego i Alberta Uderza. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest scena, w której Obeliks sugeruje, że mogliby zarabiać pieniądze, opowiadając o swoich przygodach. Asteriks odrzuca ten pomysł jako mało dochodowy. Innym przykładem autokarykatury twórców jest scena w teatrze, gdzie Uderzo (ubrany w rzymski kostium) jest pokazany podczas rozmowy z prefektem, a Goscinny bawi sąsiadów żartami. Te wizualne gagi są dowodem na poczucie humoru i dystans autorów.

Rysunki Alberta Uderza w Asteriksie i kociołku są przykładem jego wirtuozerii i dbałości o szczegóły. Samouk Uderzo rozwinął wyjątkowy styl, który łączył stylizowane, kreskówkowe postacie z dość realistycznymi tłami. W albumie widoczne są drobne, ale charakterystyczne elementy wizualne, takie jak zmieniające się pozycje skrzydeł na hełmie Asteriksa czy tło z wybrykami Idefiksa. Te detale wzbogacają doświadczenie czytelnicze i świadczą o mistrzostwie Uderza w opowiadaniu historii obrazem.

Scenariusz René Goscinny'ego w Asteriksie i Kociołku jest przykładem jego umiejętności opowiadania historii i dowcipnych, wielowarstwowych dialogów, które sprawiają, że Asteriks jest przyjemny dla czytelników w każdym wieku. Humor w tym albumie jest różnorodny, od slapsticku po subtelne aluzje i inteligentną satyrę.

Asteriks. Asteriks i kociołek. Tom 13 to album, który pomimo pewnych odmienności od typowej formuły serii, stanowi istotny element w kanonie Asteriksa, szczególnie ze względu na jego powstanie w złotym wieku twórczości Goscinny'ego i Uderza. Album, choć nietypowy, jest cennym dodatkiem do serii, oferującym świeże spojrzenie na bohaterów i poruszającym ważne tematy społeczne z charakterystycznym dla autorów dowcipem i inteligencją. Jest to pozycja, która z biegiem lat zyskuje na znaczeniu, ukazując mistrzostwo w tworzeniu komiksów, które bawią, zmuszają do refleksji i są ponadczasowe.