Temat, który dziś poruszę, jest dla mnie niesamowicie zabawny. Kiedy pytam kogoś, czy wie, czym jest ARG, spotykam się ze zdziwionymi minami i negatywnymi odpowiedziami. Gdy tłumaczę, o co chodzi, od razu słyszę reakcję: „Czemu wcześniej o tym nie słyszałem?!”. Może dlatego, że społeczeństwo nie lubi trudnych rozwiązań, które nie są od razu podane na tacy, i nie gra dla samego grania, tylko dla wygrywania? A może po prostu dlatego, że ARG to wciąż niespopularyzowana forma reklamy i rozrywki?

Marketing w sferze filmów i seriali ewoluował – to oczywiste. Standardem stało się inwestowanie ogromnych sum w kampanie reklamowe kolejnych części hitów. Smutną rzeczywistością są także zwiastuny, które niegdyś uchylały przed widzem tylko niewielki rąbek fabuły, a dziś streszczają ją w całości. Z pojawieniem się Internetu, było tylko kwestią czasu, kiedy zacznie się wykorzystywać go do promocji produkcji w nowych sposób. Tak właśnie narodziły się Alternative Reality Games – Gry Rzeczywistości Alternatywnej.

Istnieje kilka definicji ARG, które różnią się podejściem do tematu – nic w tym dziwnego, bo to stosunkowo świeża koncepcja, wciąż nie do końca ukształtowana i trudna do jednoznacznego zdefiniowania. Najprościej rzecz ujmując, ARG to interaktywne opowiadanie historii (często za pomocą Internetu), które – by mogło dojść do swego finału – wymaga aktywnej społeczności graczy. Ci szukają tropów związanych z fabułą ARG i rozwiązują napotkane zagadki.

Mimo że już na początku lat 90. ubiegłego wieku powstawały gry zbliżone do dzisiejszych ARG, pierwszym tego typu produktem powszechnie uznaje się grę towarzyszącą filmowi Artificial Intelligence: AI. Gra, nazwana przez społeczność The Beast, rozpoczęła się na napisach końcowych pierwszego zwiastuna filmu. Tam wnikliwi widzowie zauważyli nazwisko osoby figurującej jako terapeutka maszyn – Jeanine Salla. Inny trailer zawierał ukryty numer telefonu. Kiedy zadzwoniono, postępując zgodnie z wskazówkami, otrzymywano maila, w którym znajdował się komunikat „Jeanine jest kluczem”. Trzecią poszlaką była zakodowana wiadomość na odwrocie niektórych plakatów filmu: Evan Chan was murdered. Jeanine is the key. Kolejnym etapem była wędrówka po stronach internetowych związanych z Jeanine, Evanem oraz światem stworzonym na potrzeby produkcji – stronach Anti-Robot Militia oraz Coalition of Robot Freedom. Gra trwała 12 tygodni i zapoczątkowała żywot ARG w naszym świecie.

Gry Alternatywnej Rzeczywistości mają wiele twarzy. Dziś nie są już związane wyłącznie z promocją produkcji filmowych i gier wideo; coraz częściej dotyczą książek czy muzyki, a od jakiegoś czasu w Stanach Zjednoczonych ogromną popularnością cieszą się niekomercyjne ARG, stworzone przez graczy dla graczy. W Polsce trudno o komercyjne ARG – właściwie takie nie istnieją. W przeciwieństwie do fanowskich – w 2013 roku Stowarzyszenie Topografie rozpoczęło realizację pierwszej gry ARG w Polsce pod nazwą Retorda. Akcja miała miejsce w Bełchatowie, a głównym bohaterem był naukowiec, Szymon Kamiński, były pracownik firmy NanoLabs, produkującej części do robotów. Jego celem było wykorzystanie ich technologii do powiększenia swojej fortuny. Ambitny projekt nie przyniósł jednak dużej liczby graczy ani popularności ARG w Polsce.

Największy rozkwit ARG przypadł na lata 2007-2008. Wtedy to fani mogli cieszyć się grami dotyczącymi serialu Lost (ARG The Lost Experience i Find 815) oraz filmów The Dark Knight (kampania Why So Serious?) i Cloverfield (słynne 1-18-08.com). ARG związane z filmem Nolana okazało się niewyobrażalnym sukcesem; historia koncentrująca się na kampanii Harveya Denta oraz zdobywaniu władzy przez Jokera przyciągnęła ponad 10 milionów graczy wykonujących zadania zlecane przez Jokera. Oryginalna kampania reklamowa, połączona z tragiczną wiadomością o śmierci Heatha Ledgera (fani początkowo zastanawiali się, czy to nie jest niesmaczny element gry), przyczyniła się do kasowego sukcesu produkcji. Sam darzę wielkim sentymentem ARG związane z Cloverfieldem, ponieważ było to moje pierwsze zetknięcie z Grami Alternatywnej Rzeczywistości. Tajemniczy trailer, ujawniający jedynie datę premiery, wzbudził zainteresowanie wśród widzów na całym świecie. Jak się potem okazało, wpisanie tej daty w wyszukiwarkę prowadziło na stronę, na której znajdowały się… tylko zdjęcia.

Im bliżej premiery, tym więcej zdjęć się pojawiało. Z czasem można było je obracać, a krótko przed premierą filmu, na stronie zaczęły być słyszalne odgłosy potwora. Do tego doszły fikcyjne strony firm Tagruato, Slusho (występującej w prawie każdej produkcji J.J. Abramsa) oraz konta głównych bohaterów filmu na MySpace. Powstały również reportaże. Po ośmiu latach zapowiedziano „krewną” produkcję Cloverfield w postaci 10 Cloverfield Lane – również z rozbudowaną kampanią ARG. W tym przypadku twórcy, na pewnym etapie gry, podali współrzędne geograficzne, do których udał się jeden z graczy. Tam znalazł zakopaną skrzynkę zawierającą survival kit, dwa brakujące elementy układanki z filmu oraz pendrive’a z zakodowaną wiadomością. Strach pomyśleć, na czym polegać będzie ARG związane z kolejną produkcją z uniwersum Cloverfielda.

Gry Rzeczywistości Alternatywnej siłą rzeczy są skierowane do bardzo wąskiej grupy odbiorców. W Polsce niewiele osób o nich słyszało, nawet wśród zapalonych kinomanów. Należy o nich mówić głośno i wyraźnie, ponieważ taka forma interaktywnej promocji, w której zarówno twórcy, jak i fani aktywnie uczestniczą w odkrywaniu fikcyjnego świata danej produkcji, zasługuje na jak najbardziej zasłużoną uwagę i pochwałę.