- Być może jest to najsmutniejszy podpis, jaki złożyłem w życiu - westchnął Krzysztof Zanussi , podpisując przy mnie przed trochę ponad godzina dokument o likwidacji legendarnego Toru. Poszłam dziś na Puławską w zupełnie innej sprawie, gadać z nim do mojej książki, a zlądowałam w zupełnie innej książce , z ducha Kafkowskiej. Ludzie biegali korytarzem w amoku, nosili Zanussiemu kolejne papiery od likwidatora, który pojawił się dziś w Torze kompletnie znienacka , z ramienia rządu. Może i jest tak, że nic nie trwa wiecznie, że wszystko ma swoją datę ważności; może Tor - i inne zespoły- trzeba było zmodernizować , ulepszyć. Ale tutaj sytuacja jest inna. Tutaj sytuacja wyglada tak, jak ostatnio coraz częściej, gdy rząd zabiera sie za instytucje: nie ma jeszcze wprawdzie planu, jak ma być dalej (poza tym, że polska kinematografia ma być na wskroś polska, tylko ze z Gibsonem albo innym hollywoodzkim gwiazdorem), ale już się działa. Ad hoc. Kompletnie bez sensu. Bez żadnej komunikacji z tymi, którzy tworzyli to kino przez dekady i udało im się coś osiągnąć. - Ponał półtora miesiąca czekam, żeby Kaczyński się ze mną spotkał, żeby coś u niego wyprosić- mówi mi Zanussi. Ja się trochę na to krzywię. Ale w sumie on przecież inaczej nie umie, Zanussi jest dyplomatą z krwi i kości, więc wierzy (tej wiary mu dziś akurat bardzo zazdroszczę, bo kiedyś też ją miałam, ale ulatuje jak kamfora z każdym dniem tych rządów), że wszystko da się przegadać, że trzeba rozmawiać, spotykać się mimo różnicy poglądów. Tylko oczywiście Kaczyński spotkać się z Zanussim nie ma czasu. W Torze powstały m.in. „Trzy kolory” i „Krótki film o zabijaniu”, fenomenalna „Ucieczka z kina wolność”. Zanussi to autor m.in. „Iluminacji”, „Barw ochronnych”. To jest wszystko kawał naszej historii. A tak zupełnie ludzki aspekt jest też taki , ze Zanussi to starszy, przemiły pan, którego klasa i osiągnięcia budzą dość naturalny wydawałoby się odruch - takiego zwykłego elementarnego szacunku, co to tata uczył i uczyli w szkole. Co się stało z nami, że ten odruch z tylu przestrzeni dziś kompletnie wyparował? Nie wiem.
Jak to powiedział bohater „Ucieczki z kina Wolnośc”: „Oni uwierzyli, że są wolni.”
Biedacy.