7 serialowych franczyz kryminalnych

Gdy w odniesieniu do małego ekranu słyszymy termin "spin-off", mamy podobne skojarzenia jak z filmowym sequelem. Z jednej strony jesteśmy podekscytowani, ale z drugiej nie mamy pewności, czy rozszerzenie danego uniwersum dorówna oryginałowi. Przedstawiamy siedem popularnych procedurali, które wyklarowały na tyle unikalny styl i osiągnęły dostateczny sukces, aby doczekać się swojego własnego telewizyjnego krewnego. Natomiast kwestia długości utrzymania się młodszego rodzeństwa na antenie to już konsekwencja zmiennego szczęścia.

"Law & Order"
(5 seriali, 1 wciąż emitowany, 1990-)

Pierwsza i zarazem najpotężniejsza franczyza kryminalna w historii telewizji. Stworzone przez Dicka Wolfa "Prawo i porządek", które zadebiutowało na NBC w 1990, było jedyną w swoim rodzaju hybrydą dramatu policyjnego i prawniczego. Serial w sposób bardziej zbliżony do rzeczywistości przedstawiał działanie amerykańskiego systemu sprawiedliwości oraz jego niuanse i absurdy. Jakby tego było mało, zapoczątkował trend adaptowania na potrzeby telewizji historii "prosto z nagłówków gazet" ("ripped from the headlines"). Oczywiście zmieniano tok wydarzeń i charakterystykę postaci, ale fabuły odcinków regularnie były odzwierciedleniem prawdziwych kryminalnych spraw, o których rozpisywały się gazety, a prezenterzy mówili w wiadomościach. Fabuły wielokrotnie były przesiąknięte walorem edukacyjnym, dotykając trapiących Amerykę problemów społecznych. Produkcja doczekała się aż czterech spin-offów, a sama pożegnała się z widzami po dwóch dekadach w 2010 roku. Nie każdy z odłamów odniósł sukces ("Trial by Jury" oraz "Los Angeles" zakończono po jednej serii), lecz Sekcja specjalna (aktualnie w trakcie swojego 15. sezonu) i Zbrodniczy zamiar (10 serii) okazały się być strzałem w dziesiątkę. [Oskar Rogalski]

"CSI"
(3 seriale, 1 wciąż emitowany, 2000-)

Tej marki chyba nie trzeba nikomu przedstawiać. CSI: Las Vegas szturmem wkroczyło do ramówki CBS w 2000 roku i świetnie radzi tam sobie do dzisiaj. Nowatorskie podejście do rozwiązywania kryminalnych zagadek z wykorzystaniem najnowszych technologii oraz rewelacyjny klimat mrocznego Miasta Grzechu spowodował, że widzowie zakochali się w Gilu Grissomie i spółce. Choć uniwersum "Prawa i porządku" nie ma sobie równych w kryterium wielkości czy długości emisji, CSI jest bez wątpienia najbardziej popularne. Fani na całym świecie świetnie znają kryminalistyków z Las Vegas, ale również tych ze słonecznego Miami i ponurego Nowego Jorku. Spin-offy, w których centralne role odgrywali Horatio Caine i Mac Taylor, doczekały się razem aż 19 sezonów. Stacja CBS nie zamierza natomiast rezygnować z rozbudowywania tego świata i realizuje właśnie pilot kolejnego rozgałęzienia "Kryminalnych zagadek". [Oskar Rogalski]

"JAG" / "NCIS"
(3 seriale, 2 wciąż emitowane, 1995-)

Nie wszyscy zdają sobie sprawę z faktu, że Agenci NCIS sami są spin-offem, a początek tej franszyzy należy datować na rok 1995 i premierę serialu JAG – Wojskowe Biuro Śledcze. Jakby tego było mało, NBC skasowało produkcję po pierwszej serii i nic nie wskazywało na to, że Donald P. Ballisario zostanie twórcą jednej z najpopularniejszych proceduralnych marek w historii telewizji. CBS podarowało drugie życie JAG, które zeszło z anteny dopiero po 10 seriach. Pierwowzór ustalił fabularny fundament, w którego spektrum poruszają się do dziś kolejne tytuły tego uniwersum. JAG śledziło losy wojskowych prawników zajmujących się kryminalnymi sprawami związanymi z amerykańską Marynarką Wojenną i Piechotą Morską. Gdyby zakwalifikować serial do jakiegoś telewizyjnego gatunku, byłby to w dużej mierze dramat sądowy. Ten stan rzeczy ewoluował z biegiem lat, a Agenci NCIS (premiera w 2003 roku) szybko ustalili swój własny styl. Więcej pracy w terenie oraz przede wszystkim humoru to elementy, z których seria jest najbardziej znana. Obecnie w swoim 11. sezonie przyciąga przed telewizory największą liczbę widzów wśród wszystkich seriali dramatycznych emitowanych na amerykańskim małym ekranie. Do kompletu trzeba wspomnieć oczywiście o Agentach NCIS: Los Angeles, które przejawia cechy typowego sequela i akcja jest jego najmocniejszym atutem. Czasem do franczyzy rozpoczętej przez "JAG" zalicza się też Hawaii Five-0 - w 2011 roku doszło do crossoveru i w Mieście Aniołów pojawili się Danny oraz Chin Ho Kelly, a na Hawaje wybrali się Callen i Hanna. Podobnie jak w przypadku "CSI", CBS planuje również kolejny spin-off NCIS. [Oskar Rogalski]

"Criminal Minds"
(2 seriale, 1 wciąż emitowany, 2005-)

Zabójcze umysły to kolejny procedural CBS, a swój żywot rozpoczął w 2005 roku. Stacja zaczęła wówczas mocno naginać granice wyznaczane przez restrykcje związane z używaniem przez kanały ogólnodostępne publicznych fal radiowych. Content związany z seksem i przemocą jest na stacjach Wielkiej Czwórki mocno ograniczony, a mimo to Zabójczym umysłom udawało się przemycać obok cenzorów takie fabuły, że nawet wcielający się w główną rolę Mandy Patinkin (Homeland) zdecydował się odejść z serialu ze względu na jego brutalna naturę. Scenarzyści z tygodnia na tydzień przechodzili samych siebie, tworząc coraz to bardziej szalonych i bezwzględnych seryjnych morderców, których ścigał elitarny oddział FBI – BAU. Strach pomyśleć, co by było, gdyby serial emitowany był na stacji kablowej, a twórcy mogli realizować swoją wizję bez żadnych zahamowań. Zawsze poważny i ponury ton produkcji odróżniał ją od pozostałych sztandarowych seriali CBS i zapewne to przyczyniło się do tego, że mamy obecnie już dziewiąty sezon. Jednak w tym przypadku stworzenie spin-offu zakończyło się fiaskiem. Criminal Minds: Suspect Behaviour skasowano po zaledwie 13 odcinkach ze względu na rozczarowującą oglądalność. Przed premierą wszystko wskazywało, że będzie to kolejny sukces - w końcu w głównej roli wystąpił zdobywca Oscara, Forest Whitaker. Po seansie kilku epizodów można było jednak zauważyć, że serial nie wyróżniał się niczym oryginalnym, a samo nazwisko gwiazdy po prostu nie wystarczyło, aby zamówić drugi sezon. [Oskar Rogalski]

Bones / The Finder
(2 seriale, 1 wciąż emitowany, 2005-)

Przygody doktor Temperance Brennan oraz partnerującego jej agenta FBI Seeleya Bootha trwają już dziewięć sezonów. W międzyczasie widzowie nie tylko odkopali z antypatyczną antropolog górę ludzkich kości, ale również śledzili jej rozwój osobisty oraz poboczne perypetie wszystkich pracowników Jeffersonian Institute. Procedural oparty na genialnych umysłach naukowców łączących siły z przedstawicielami władzy w trakcie rozwiązywania kolejnych zagadek kryminalnych okazał się żyłą złotą. Mimo że akcja zwolniła w ostatnich dwóch sezonach, nie zanosi się na to, żeby partnerski (dosłownie i w przenośni) związek tytułowej Bones i Bootha miał dobiegać końca. Motyw genialnej jednostki, jaką jest Brennan, twórcy serialu postanowili wykorzystać ponownie, produkując The Finder. Spin-off Bones przedstawiał przygody obdarzonego nadzwyczajnym zmysłem "odnajdywania" rzeczy i spraw Waltera Shermana, byłego wojskowego. Z serialem-matką The Finder łączyła postać Bootha, dawnego znajomego Shermana z placu boju. W telewizyjnej walce serial przeżył jeden sezon i szybko został "zestrzelony". Do dzisiaj jednak pozostaje ważną produkcją dla fanów Michaela Clarke'a Duncana, odtwórcy jednej z głównych ról, który zmarł na atak serca parę miesięcy po zawieszeniu produkcji. [Marta Hołowaty]

Chicago Fire / Chicago PD
(2 seriale, 2 wciąż emitowane, 2012-)

Najmłodsza w zestawieniu franczyza kryminalno-przygodowa. Jej autorem jest weteran amerykańskiej telewizji, Dick Wolf, mający ogromne doświadczenie z pracy choćby nad wymienioną wyżej serią "Law & Order", której jest twórcą. Chicago Fire w ramówce NBC obecne jest ledwie od dwóch lat, ale stacja, zdając sobie sprawę z potencjału, jaki drzemie w projekcie, już po jednym sezonie zdecydowała się na stworzenie spin-offu. Decyzja ta była jednak sensownie uzasadniona. Wbrew pozorom Chicago Fire nie jest serialem opowiadającym o jednej sprawie/akcji na tydzień, z którą muszą zmierzyć się bohaterowie. To rasowy dramat opowiadający o skomplikowanym życiu strażaków ratujących życie w wielu sytuacjach - gaszenie pożarów to tylko jedna z nich. Scenarzyści w pierwszej serii stworzyli płynną, wielowątkową historię, w której ważną rolę odegrał wątek kryminalny. Pojedynek porucznika Matthew Caseya (Jesse Spencer) z brudnym gliną granym przez Jasona Beghe był jedną z najbardziej trzymających w napięciu historii, którą rozwijano przez ponad połowę serialu. Duże zależności pomiędzy pracą strażaków i policjantów z Chicago sprawiły, że pomysł na spin-off przyszedł naturalnie. Mało tego, pierwsza seria mocno zahaczała również o wątki szpitalne, ale w tej chwili NBC nie planuje tworzyć fabularnego rozwinięcia marki pt. "Chicago Med". Chicago Fire i Chicago PD wspólnie funkcjonują w ramówce ledwie od kilku tygodni. Bohaterowie krążą pomiędzy obiema produkcjami, by widz oglądający NBC zarówno we wtorek o 22:00, jak i w środę o 22:00 miał świadomość, że akcja dzieje się w tym samym miejscu. Chicago PD prezentuje obecnie bardziej proceduralną formułę (w przeciwieństwie do historii strażaków z remizy 25), ale nie brakuje wątków ciągłych, które rozwijane są systematycznie tydzień po tygodniu. Obie produkcje radzą sobie w ramówce na tyle dobrze, że na pewno będą kontynuowane w sezonie 2014/15. [Marcin Rączka]

"Life on Mars" / "Ashes to Ashes"
(2 seriale, 2006-2010)

Brytyjski rodzynek w zestawieniu. Life on Mars (UK) to połączenie policyjnego procedurala z science fiction od BBC One. Detektyw Sam Tyler (świetny John Simm) przenosi się ze współczesności do Manchesteru 1973 roku, gdzie rozwiązuje kryminalne zagadki i stara się dociec, czy umarł, jest w śpiączce, oszalał albo może faktycznie cofnął się w czasie. Świetny klimat wzbogacony o rewelacyjną ścieżkę dźwiękową, a przede wszystkim znakomite aktorstwo sprawiły, że serial pokochali krytycy i widzowie. Historia Tylera dobiegła końca po dwóch krótkich seriach (urok angielskiego modelu telewizji), ale odpowiedzi na wszystkie nurtujące nas pytania zostały dostarczone dopiero w sequelu/spin-offie pt. Ashes to Ashes. W obu produkcjach pojawia się genialny Phillip Glenister w roli Gene’a Hunta, który jest kluczem do rozwiązania głównej tajemnicy. Cała historia zamknęła się w pięciu seriach (40 epizodach), a zakończenie każe zadać sobie pytanie, czy scenarzyści brytyjskich hitów i twórcy Zagubionych nie wymieniali notatek w trakcie realizacji finałów swoich seriali. [Oskar Rogalski]

Czternasty sezon CSI: Kryminalnych zagadek Las Vegas można oglądać w każdy czwartek o 21.00 w AXN.